ماده ۲۷ قانون مدنی
اموالی که ملک اشخاص نمی‌باشد و افراد مردم می‌توانند آن‌هارا مطابق مقررات مندرجه در این قانون و قوانین مخصوصه مربوطه به هر یک از اقسام مختلفه‌ی آنها تملک کرده و یا از آنها استفاده کنند مباحات نامیده می‌شود مثل اراضی موات یعنی زمین‌هایی که معطل افتاده و آبادی و کشت و زرع در آنها نباشد.
توضیح واژگان
اراضی متروکه، زمین هایی است که در گذشته، دارای مالک بوده؛ و در حال حاضر، در آنها زراعت صورت نمی گیرد؛ و اعراض مالک از اینگونه اراضی محرز است.(20197)
به آن قبیل زمین های بایر، که اعراض مالک از آنها محرز است؛ اراضی مخروبه گویند.(20198)
به زمین های متروکه ای که در گذشته، دارای مالک بوده؛ و در حال حاضر به صورت مخروبه درآمده؛ و مالک از آنها اعراض نموده؛ ارض خراب گویند.(20255)
موات در لغت، یعنی مرده و بی روح.(299207) و به زمین هایی که سابقه مالکیت خصوصی آنها، مجهول است؛ و در حال حاضر، بدون کشت بوده؛ و مالکی ندارد؛ اراضی موات گویند.(20201) و به آن دسته از اراضی، که فاقد سابقه بهره برداری بوده؛ و به صورت طبیعی، باقی مانده است؛ زمین موات گویند.(695533) و موات، زمینی است که به جهت بی آبی، پر آبی و یا به دلایلی دیگر، معطل افتاده؛ و از آن، نمی توان بهره برد.(77181)
به آن دسته از اراضی بایر، که مورد اعراض مالک قرار گرفته اند؛ اراضی بایر بلامالک گویند.(437080)
به زمین هایی که در گذشته، سابقه آبادانی داشته؛ ولی به زور یا با اراده مالک، مورد اعراض قرار گرفته اند؛ اراضی موات عرضی گویند.(437194)
به آن دسته از اراضی، که آباد بوده؛ و مورد بهره برداری مالک قرار گرفته؛ اراضی دایر گویند.(382899) و به زمینی که در آن، زراعت جریان داشته؛ و یا ساختمانی بر روی آن، بنا شده باشد؛ دایر گویند.(82571)
به اموالی که فاقد مالک خاص بوده؛ و می توانند برابر با مقررات شرعی، مورد تملک یا بهره برداری قرار گیرند؛ مباحات گویند.(188948)
پیشینه
این ماده، معادل ماده 537 قانون مدنی فرانسه بوده؛ و ماده 958 قانون مدنی آلمان نیز، در همین رابطه وضع گردیده است.(427287)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
اموالی که توسط مالک، مورد اباحه تملک واقع گردیده؛ نظیر سکه هایی که شب عروسی، بر سر زوجین ریخته می شود را، باید در زمره اموال بلامالک به شمار آورد.(46925)
زمین های موات، و حیوانات بدون مالک، جزء مباحات هستند.(3121)
مشترکات عمومی، دارای مالک بوده؛ در حالی که مباحات، مالکی ندارند؛ دولت با رعایت موازین قانونی، می تواند آنها را، تملک نموده؛ و یا اجازه تملک اینگونه اموال را، به اشخاص خصوصی بدهد.(3121)
عناصر زمین های موات، عبارتند از: مجهول بودن سابقه مالکیت خصوصی، فقدان زراعت و بنا در اینگونه اراضی در حال حاضر، فاقد مالک بودن.(20201)
تملک اموال مباحه، به وسیله حیازت ممکن است؛ مگر در موارد منع قانونی.(23345)
سوابق فقهی
در زمان غیبت امام، تصرف در انفال مباح است.(1100781)
عناصر زمین های موات، عبارتند از: مجهول بودن سابقه مالکیت خصوصی، فقدان زراعت و بنا در اینگونه اراضی در حال حاضر، فاقد مالک بودن.(20201)
تفاوت اراضی متروکه با زمین های بایر با مالک و آیش، در این است که اعراض مالک از اراضی متروکه، محرز می باشد.(20197)
مصادیق و نمونه ها
معادن، اشیاء و حیوانات ضاله، دفینه، شکار، مال اعراض شده و نثار عروس را، می توان از مباحات محسوب نمود.(45900)