ماده ۳۲ قانون مدنی

تمام ثمرات و متعلقات اموال منقوله و غیرمنقوله که طبعاً یا در نتیجه‌ی عملی حاصل شده باشد، بالتبع، مال مالک اموال مزبوره است.

توضیح واژگان

به مالکیت در شیئی، به تبع مالکیت در شیئ دیگر، مالکیت تبعی گویند.(85157)

رابطه بین اشخاص و اشیاء، به نحوی که موجد هرگونه حق تصرف و انتفاع از عین مزبور باشد؛ مالکیت نام دارد.(3055)

به فایده و ثمره ای که به تدریج، از عین مال به دست آمده؛ و به نحو محسوس، از عین آن مال نمی کاهد؛ منفعت گویند.(929015)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

مالکیت، نسبت به حقوق معنوی، که تشابه بسیاری با حقوق عینی دارند؛ اما موضوع آنها شیئ نیست؛ قابل تصور است. مهمترین مصداق مالکیت فکری، حقوق مؤلفان و هنرمندان است.(3061)

"مالکیت منافع" و "حق انتفاع"، هر دو از حقوق عینی بوده؛ اما دو مفهوم جداگانه و مستقل به شمار می آیند.(22730)

منفعت، به سه دسته طبیعی، مصنوعی و مدنی قابل تقسیم  است. برخلاف منافع طبیعی و مصنوعی، منافع مدنی، از عین مال به دست نمی آیند؛ بلکه موجودیت آنها، وابسته به انعقاد یکی از عقود است؛ نظیر مالکیت منفعت در اجاره.(45916) و منافع مال، ممکن است طبیعی، مصنوعی، و یا عهدی باشد. منافع طبیعی، به خودی خود، و بدون دخالت انسان، به دست می آید. منافع مصنوعی، درنتیجه عمل انسان حاصل می گردد. و منشأ منافع عهدی، قرارداد است.(3199) و مالکیت تبعی، ممکن است نسبت به نتایج طبیعی مال، ایجاد گردد؛ نظیر مالکیت نسبت به میوه هایی که از درخت، حاصل می گردد.(22739)

ممکن است منافع به صورت منظم و مستمر، و یا به طور نامنظم و به تبع زمان خاصی، به وجود آید. مانند استفاده از آب چشمه برای آبیاری زمین زراعی.(45919)

منفعتی که به صورت مال مادی، از عین مال به دست آید را، منفعت مادی نامند. مانند میوه درخت. چنین منافعی، پس از جدایی از عین، مال مستقلی محسوب می گردند.(45923)

منفعتی را که به تبع زمان خاصی به وجود آید؛ منفعت مستمر نامند. نظیر عقد اجاره، که باید محدود به زمانی معین باشد.(45927)

مالکیت اعتباری، به سه شکل، قابل تصور است: مالکیت عین، مالکیت انتفاع، مالکیت منفعت.(270977)

مالک عین، نسبت به ثمرات و نتایج آن، مالکیت تبعی دارد.(3062)

سوابق فقهی

مالکیت منفعت معنایی ندارد؛ چون تملک معدوم محال است.(46116)

ارزش افزوده ملک، که بر اثر تعمیرات آن، به وجود آمده است؛ متعلق به مالک بوده؛ و درصورت فوت وی، به همه وراث می رسد؛ نه به وارثی که در گذشته، خانه را تعمیر نموده است.(9215)

توابع عین، در احکام، تابع خود عین هستند.(47069)

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 578 مورخه 24/3/1373 شعبه 18 دیوان عالی کشور، متصرف ملک، علاوه بر تحویل مال به صاحب آن، عواید و منافع حاصل شده از عین مزبور را نیز، باید به مالک تحویل دهد.(1418581)

مصادیق و نمونه ها

• فربه شدن گوساله، از منافع متصل به شمار می آید.(929021)

• جو، تا روزی که برداشت نشده؛ منفعت بوده؛ و پس از آن، عین محسوب می گردد. (371103)

• گیاهان دارویی خودرو، منفعت طبیعی زمین محسوب می گردند.(929344)