ماده ۹ قانون تجارت

دفتر دارایی دفتری است که تاجر باید هر سال صورت جامعی از کلیه دارایی منقول و غیر منقول و دیون و مطالبات سال گذشته خود را به ریز ترتیب داده در آن دفتر ثبت و امضاء نماید و این کار باید تا پانزدهم فروردین سال بعد انجام پذیرد.

پیشینه

دفتر دارایی، در آیین نامه نحوه تنظیم و تحریر و نگهداری دفاتر، مورد توجه قرار نگرفته است. زیرا امروزه این دفتر، به دلیل اینکه عملیات سالانه تجار، به صورت ترازنامه تنظیم می گردد؛ اهمیت خود را از دست داده است. در حقوق فرانسه، برخلاف ایران، نیازی نیست که تاجر، وضعیت دارایی تجارتخانه خود را، در دفتر دارایی ثبت نماید؛ بلکه قید ترازنامه و حساب سود و زیان خود، در پایان هر سال در دفتر مزبور کافی است.(551298)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قانونگذار در تعریف دفتر دارایی، دارایی را، به همان مفهومی که در حقوق مدنی استعمال می گردد؛ مورد توجه قرار داده است. در حقوق مدنی، دارایی شخصی، مرکب از اجزای مثبت و منفی است. اجزای مثبت، همان اموال، حقوق مالی و مطالبات بوده؛ و اجزای منفی آن را، باید عبارت از دیون و تعهدات اشخاص دانست. در دفتر دارایی نیز، همین اجزای مثبت و منفی ثبت می گردد.(619616)

باتوجه به ارقامی که در دفتر دارایی به کار می رود؛ می توان فهمید که چه مقدار به دارایی وی، افزوده گردیده؛ و چه مقدار هم از آن کسر شده است. و به عبارتی دیگر، می توان به این مطلب پی برد که آیا تاجر، سود برده و یا زیان داده است؟ و دیون وی، از دارایی اش تجاوز نموده یا نه؟(524224)

انتقادات

به نظر می رسد باتوجه به گسترش عملیات شرکت های تجاری بزرگ، مانند سهامی عام، مفاد این ماده، باید اصلاح گردیده؛ و درواقع تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان، در پایان هر سال مالی را، جایگزین دفتر دارایی نماید.(551300)