ماده ۳۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی
دستور موقت ممکن است دایر بر توقیف مال یا انجام عمل و یا منع از امری باشد.
توضیح واژگان
موقت: «آنچه که در مدتی محدود و معین به جا می‌ماند و سپس زایل می‌شود – چیزی که وقت آن معین شده‌است»۶۱۵۹۳۷
پیشینه
در بند یک بخش ۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی انگلستان صدور قرار انسداد (دستور موقت) در این موارد بیان شده: «۱) منع خوانده از معامله کردن اموال خود یا تصرف در آن اعم از اینکه حوزه قضایی دادگاه قرار داشته باشند یا قرار نداشته باشند .(توقیف مال) ۲) منع کردن خوانده از جا به جایی یا واگذاری اموال متعلق به خود که در حوزه قضایی دادگاه قرار دارند (الزام به عدم انجام عمل)»۸۷۷۴۳۴
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
تعیین موضوع دستور موقت به دو طریق پیش‌بینی شده‌است، اولا اموری که مطابق نظر قانونگذار در قانون خاصی بیان شده و صدور دستور موقت در مورد آن‌ها از تکالیف دادگاه می‌باشد دوما اموری که حسب درخواست متقاضی با صلاحدید دادگاه امکان صدور دستور موقت وجود دارد. ۶۰۵۱۲۰/۶۰۴۹۴۵
دادگاه پس از دریافت درخواست دستور موقت باید در محدوده تقاضا و با احراز فوریت نسبت به صدور یا رد درخواست دستور موقت اقدام نماید. ۶۰۵۰۹۲
دستور موقت ممکن است نه تنها با موضوع اصلی دعوی ارتباط مستقیم داشته باشد، بلکه با همان موضوع وحدت و عینیت داشته باشد. این مورد امری خلاف قاعده بوده و در قانون منعی بر آن لحاظ نگردیده‌است .۶۰۵۰۱۴
«انجام عمل مانند این است که مستأجر ضمن دادخواست به خواسته تعمیرات اساسی علیه موجر، با توجه به اینکه قسمتی از سقف اتاق در حال فروریختن است و خطر جانلی برای ساکنان مورد اجاره دارد، از دادگاه تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر انجام اقداماتی لااقل به منظور جلوگیری از ریزش سقف توسط موجر، بنماید تا در فرصت و طی رسیدکی ماهوی به اصل دعوی تصمیم، نهایی شود .»۴۶۶۹۲۴
انتقادات
در قوانین ایران در مورد وضعیتی که دستور موقت ناظر بر توقیف اموال خوانده یا منع وی از تصرف در دارایی اش است در شمار اموال ایا استثنایی وجود دارد یا خیر ساکت است. مانند اینکه ایا در این حالت خوانده می‌تواند برای تأمین هزینه‌های ضروری زندکی بخشی از توقیفات را مستثنی کند؟ ۸۷۷۸۸۰
مصادیق و نمونه‌ها
«انجام عمل مانند این است که مستأجر ضمن دادخواست به خواسته تعمیرات اساسی علیه موجر، با توجه به اینکه قسمتی از سقف اتاق در حال فروریختن است و خطر جانلی برای ساکنان مورد اجاره دارد، از دادگاه تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر انجام اقداماتی لااقل به منظور جلوگیری از ریزش سقف توسط موجر، بنماید تا در فرصت و طی رسیدکی ماهوی به اصل دعوی تصمیم، نهایی شود .»۴۶۶۹۲۴ جلوگیری از نقل و انتقال ملک، جلوگیری از وصول چک، جلوگیری از اجرای حکم قطعی، توقیف پلاک ثبتی، جلوگیری از اجرائیه ثبت، جلوگیری از ثبت عملیات شرکت، جلوگیری از تخریب ملک و .. می‌تواند موضوع دستور موقت قرار گیرد. ۵۵۸۷۷۵