اعدام

اعدام در لغت از ماده عدم به معنای نیستی و نقطه مقابل وجود است. در واقع اعدام یعنی نیست و نابود کردن و در اصطلاح عبارت است از شدیدترین نوع مجازات که توسط قانونگذار مقرر شده‌است و به موجب آن حیات مجرم به‌طور کامل سلب می‌شود.

تفاوت اعدام شرعی با اعدام عرفی

بین اعدام شرعی و اعدام عرفی از طرف دیگر این تفاوت اساسی وجود دارد که چون قتل و رجم وصلب از مجازات های حدی هستند قابل تخفیف و تعلیق نمی باشند و اسقاط آنها تحت شرایط خاصی است در حالی که اعدام عرفی چون ماهیت یک مجازات تعزیری و بازدارنده است، اعمال آن در اختیار حاکم بوده و تحت شرایطی قابل تخفیف و تعلیق و حتى عفو و عدم اجراست.

تفاوت اعدام با رجم و صلب

بین اعدام و رجم و صلب که هرسه از مجازات های حدی هستند تفاوت های اساسی وجود دارد در اعدام، از بین بردن مجرم، به طور مستقیم با استفاده از ابزارها و وسائل کشنده به عمل می آید که ظاهرا ابزار و کیفیت از بین بردن موضوعیت ندارد و نتیجه آن که مرگ است، قطعی است. لكن هرکدام از رجم وصلب طريق خاصی برای از بین بردن و سلب حیات است که ابزارها و کیفیت اجرا در آنها موضوعیت دارد و نمی توان از آنها تخطی نمود و نتیجه آنها ممکن است مرگ و نیستی مجرم را به دنبال نداشته باشد.

تغییر در شیوه اجرای احکام اعدام در ایران

تصویر منتشر شده در روزنامه اطلاعات سال ۱۳۴۳

در آذر ۱۳۴۲، مراسم اعدام هوشنگ ورامینی و صفرعلی رحیمی، دو متهم به قتل، در میدان توپخانه تهران و در حضور جمعیت انبوهی از تماشاگران برگزار شد. این واقعه باعث شد مدیران وقت درباره نحوه اجرای حکم اعدام در ایران تصمیم‌گیری کنند. بر اساس تصمیم اتخاذشده، مقرر شد که از آن پس اجرای حکم اعدام دور از انظار عمومی انجام شود. در ۲۷ بهمن ۱۳۴۳، نخستین حکم اعدام مطابق با این تصمیم در زندان اصفهان اجرا شد. روزنامه اطلاعات در شماره ۲۸ بهمن ۱۳۴۳ گزارشی درباره این موضوع منتشر کرد. در این گزارش آمده است:

دیروز اطلاع دادیم که ساعت پنج و نیم صبح دیروز برای اولین بار در ایران قاتنی محکوم باعدام دور از نظر مردم در زندان شهربانی اصفهان بدار مجازات آویخته شد. محكوم باعدام بنام حبیب اله محقق ٢٤ ساله اهل تیران کرون از توابع نجف آباد اصفهان بود که بجرم قتل عمد در محوطه زندان شهربانی اصفهان حکم اعدام درباره وی اجرا شد. حکم صادره از دادگاه جنائی حبیب الله محقق را بجرم اینکه عباسعلی نوری ۳٥ ساله را در محل پاسگاه ژاندارمری تیران بقتل رسانده باعدام محکوم کرده بود .

خبرنگار ما در اصفهان مینویسد ساعت سه و نیم بعد از نیمه شب پریشب که باتفاق عکاس بزندان شهربانی اصفهان وارد شدم در محوطه زندان چوبه دار برپا بود و هیئت اجرائیه حکم که عبارت از آقایان مبشر دادیار - دادسرای استان و نماینده دادستان دکتر هانی پزشک قانونی ، روسای زندان و سر کلانتری ، منشی دادگاه جنانی استان و قاضی عسکر حضور داشتند.

ساعت چهار و سی و پنج دقیقه حبیب الله محقق محکوم باعدام را در حالی که سیگاری زیرلب داشت از سلول زندان خارج کردند و بدفتر زندان آوردند. در آنجا پس از انجام تشریفات و معاینات لازم ، محکوم اظهار علاقه کرد برادرش علی محقق را که بجرم سرقت در زندان است ببیند. مامورین علی برادر محکوم را آوردند و او با مشاهده برادرش در نزدیکی چوبه دار شروع بگریه و زاری کرد. اما محکوم او را دلداری میداد و میگفت برادرجان ، آخر و عاقبت نادرستی و راه کج همین است . من از دنیا میروم ولی تو مواظب رفتار و کردار خود باش بعد از آن دادیار دادسرا و منشی محکمه جنائی حکم صادره را قرائت کرد. و آنوقت از محکوم سئوال شد که اگر وصیتی دارد بگوید. حبیب الله جواب داد وصیتی ندارم فقط خیلی دلم میخواست در انظار مردم بدارم بکشند تا بمردم نصیحت کنم. پس از انجام تشریفات مذهبی در حالی که دستبند و پابند بدست و پای محکوم بود او را بطرف محوطه زندان و پای چوبه دار راهنمانی کردند. ساعت پنج و نیم صبح طناب دار بگردن جنایتکار محکوم انداخته شد و لحظه ای بعد حبيب الله محقق در بالای دار جان سپرد.

رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1402/224 مورخ 1402/04/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعیین مجازات متناسب با میزان مواد مخدر

پایان‌نامه‌های مرتبط

• اجرای مجازات حبس اعدام و سهل انگاری در اعدام در قوانین عراق و سودان
• امکان انتقال اعضای محکومین به اعدام به جای اعدام از منظر حقوق بشر و قوانین مثبته