ماده ۹۰۶ قانون مدنی
اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشد موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد، تمام ارث را می‌برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می‌برد لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد سدس از ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.
توضیح واژگان
به شخصی ماده که انسان، از نطفه او به وجودآید؛ مادر گویند.(85057)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
اگر وارث متوفی، منحصر به مادر باشد؛ ثلث ترکه را به فرض، و مابقی را به رد، تملک می نماید.(38875) (271328) و اگر وراث متوفی، منحصر به ابوین او باشد؛ ترکه به نسبت ذکور دو برابر اناث، میان آنان تقسیم می گردد؛ مگراینکه مادر، دارای حاجب باشد؛ که دراینصورت، فرض او به یک ششم کاهش می یابد.(52093) و درصورتی که وراث متوفی، منحصر به ابوین او باشد؛ با وجود اخوه متعدد برای وی، باحصول شرایط قانونی، سهم مادر به یک ششم، کاهش می یابد.(893671)
مستندات فقهی
آیه 11 سوره نساء، نصیب پدر و مادر را، از ترکه فرزند متوفای خود، معین نموده است: " یُوصِیکُمُ اللَّهُ فِی أَوْلادِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأنْثَیَیْنِ فَإِنْ کُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَکَ وَإِنْ کَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأبَوَیْهِ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَکَ إِنْ کَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأمِّهِ الثُّلُثُ فَإِنْ کَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأمِّهِ السُّدُسُ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصِی بِهَا أَوْ دَیْنٍ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعًا فَرِیضَةً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا"(673016) پس با استناد به روایتی از امام صادق، فقط دو برادر یا چهار خواهر ابوینی یا ابی، می توانند حاجب مادر از بعض فرض خود گردند.(1258705) و با استناد به روایتی از امام باقر، درصورتیکه فقط ابوین متوفی، وارث او باشند؛ دو ثلث ترکه متعلق به پدر بوده، و مابقی آن، به مادر می رسد.(1257581) (1257575)
سوابق فقهی
فرزند متوفی، نمی تواند حاجب پدر او باشد؛ زیرا پدر، فقط دارای یک فرض است؛ و حجب، درمورد کسی که گاهی به فرض ارث می برد؛ و گاهی به قرابت، معنایی ندارد.(95413) ولی درصورتیکه متوفی، دارای فرزند بوده باشد؛ سهم مادر او، از ثلث به سدس ترکه، کاهش می یابد.(95416) و بدیهی است درصورتیکه پدر میت، وارث منحصر او باشد؛ همه ماترک، به پدر می رسد.(9801)
انتقادات
در این ماده، به جای اصطلاح درجه، باید کلمه (صنف) به کار می رفت.(38875)