اصل ۷۶ قانون اساسی

اصل ۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: مجلس‏ شوراي اسلامي‏ حق‏ تحقيق‏ و تفحص‏ در تمام‏ امور كشور را دارد.

پیشینه

اصل ۳۳ متمم قانون اساسی مشروطه

هریک از مجلسین حق تحقیق و تفحص در هر امری از امور مملکتی دارند.

مطالعه تطبیقی

اصل ۴۰ قانون اساسی بلژیک مصوب ۱۸۳۱

Each house has the right of inquiry.

فلسفه و مبانی نظری اصل

مبنای اصل نظارت پارلمان یا حق تحقیق و تفحص اصل 76 ق.ا را می‌توان ایجاد اهرم فشاری برای قوه مقننه دانست؛ تا قوای دیگر ار از اعمال خلاف بازدارند. امروزه وظیفه نظارتی قوه مقننه در تمامی نظام‌های نوین حقوق اساسی مورد پذیرش قرار گرفته است.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

من جمله محدودیت‌های وارده بر اصل 76 ق.ا را می توان تحقیق و تفحص در رابطه با قوه قضائیه دانست؛ چرا که در این صورت اصل 156 ق.ا مورد تهدید قرار می‌گیرد؛ به بیانی دیگر در صورت تحقیق و تفحص اصل استقلال قاضی و دستگاه قضا تهدید خواهد شد.

رویه‌های حکومتی

1. نظریه تفسیری شماره 2813 تاریخ 1360/04/03: «حق‌ مذکور در اصل‌ 76 قانون اساسی در حقوق مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ است‌ و نمایندگان‌ این‌ حق‌ را ندارند.»
2. نظر تفسيري شماره 3093 مورخ 8 /5 /1360: «از دقت در اصول 76، 84، 88، 134، 137 قانون اساسي استفاده مي شود كه دولت و وزراء در برابر مجلس و نمايندگان مجلس مسئولند و سوال نمايندگان بايد در مجلس به آن پاسخ داده شود و به غير اين صورت سوال نمايندگان از دولت و هر مقام اجرائي ديگر و پاسخ آنها حكم سئوال و پاسخ هاي عادي را دارد.»
3. نظریه تفسیری شماره 2439 تاریخ 1361/01/17 :«اصل 76 قانون اساسى مربوط به مجلس شوراى اسلامى است نه آحاد نمايندگان و اصل 84 نيز ناظر به حق اظهارنظر نمايندگان است. البته طبق اصل 88 نماينده مجلس حق دارد از وزير سؤال نمايد و از او توضيح بخواهد و به هر حال از اين اصول و ساير اصول قانون اساسى استفاده نمى ‏شود كه نماينده مجلس شوراى اسلامى بتواند در امور اجرايى مربوط به انتخاب ‏كنندگان خود دخالت كند و براى انجام آنها با ارگان هاى دولتى قرارداد يا موافقتنامه ‏اى امضاء كند.»‏
4. نظریه تفسیری شماره 3308 تاریخ 1367/10/03: «اصل 76 قانون اساسى شامل مواردى از قبيل مقام‌ معظم رهبرى، مجلس خبرگان و شوراى نگهبان كه مافوق مجلس شوراى اسلامى مى ‏باشند نمى ‏شود.»‏

اصول مرتبط

اصل 57 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

اصل 90 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.