ماده ۳۱۱ قانون تجارت

در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادرکننده برسد. پرداخت وجه نباید وعده داشته باشد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

با تنقیح مناط در مندرجات الزامی برات، می توان دریافت که تاریخ چک، باید به صورت دقیق و با تمام حروف به نگارش درآید. هرچند حقوقدانان، ذکر تاریخ با حروف را ضروری نمی دانند؛ اما از باب رعایت احتیاط، لازم است که این امر انجام گردد. و درمواردیکه تاریخ چک هم با حروف و هم با رقم نوشته می شود؛ چنانچه بین حروف و عدد، اختلافی وجود داشته باشد؛ صحیح آن است که حروف را معتبر دانست. چرا که تغییر، تبدیل و تحریف، نسبت به حروف کمتر قابل وقوع است. گرچه در عمل، چکی که دارای دو تاریخ مختلف باشد؛ قابل وصول نبوده؛ و بانک از تأدیه وجه آن خودداری خواهد نمود؛ مگر درصورت اصلاح تاریخ توسط صادرکننده سند مزبور. به نظر برخی، تاریخ صدور چک، به طور معمول، با حروف نوشته می شود؛ هرچند الزامی در این مورد وجود نداشته؛ و ذکر تاریخ با رقم نیز، اشکالی ندارد. لیکن به دلیل امکان ضعیف تغییر و تحریف تاریخی که با حروف، قید گردیده است؛ بهتر است از قید آن با رقم خودداری نمود. و باتوجه به اینکه در چک، فقط تاریخ صدور ذکر می گردد؛ و سند مزبور فاقد تاریخ سررسید است؛ لذا تأدیه آن فوری است. به همین دلیل، بیان قانونگذار، مبنی بر لزوم وعده دار نبودن پرداخت چک، دلالت بر حال بودن این سند تجارتی دارد. از این رو، چکی را که تاریخ آن، مؤخر بر زمان صدور آن ذکر گردد؛ وعده دار محسوب شده؛ و از شمول مقررات قانون تجارت خارج خواهد بود.

باتوجه به اینکه ممکن است محل صدور چک، با مکان وصول وجه آن، یکسان و یا متفاوت باشد؛ و قانونگذار این امر را، جهت مهلت رجوع دارنده چک به منظور وصول مبلغ آن، ملاک قرار داده است؛ پس لازم است که محل صدور سند مزبور، بر روی آن ذکر گردد.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 1686 مورخه 1325/10/3 شعبه 8 دیوان عالی کشور، چکی که تاریخ آن، مؤخر بر تاریخ صدور ذکر گردد؛ وعده دار محسوب گردیده؛ و نمی توان مقررات مربوط به مسئولیت تضامنی صادرکننده و ظهرنویسان را، دررابطه با چنین برگه ای قابل اجرا دانست. و به موجب دادنامه شماره 277 مورخه 1386/2/25 شعبه 4 دادگاه تجدیدنظر استان تهران، چک وعده دار، از قابلیت تعقیب کیفری برخوردار نمی باشد.

به موجب نظریه مشورتی شماره 5654 مورخه 1358/12/12 اداره حقوقی قوه قضاییه، با وحدت ملاک از ماده 223 قانون تجارت، چنانچه تاریخ چک، بدون ذکر سال صدور نوشته شود؛ چنین برگه ای بدون تاریخ محسوب گردیده؛ و از اعتبار و امتیاز چک برخوردار نخواهد بود.

مصادیق و نمونه ها

اگر در برگه چک، تاریخ آن، 1400/6/30 ذکر گردیده باشد؛ ولی صادرکننده در کنار امضای خویش، مرقوم نموده باشد 1400/4/30، چنین چکی وعده دار محسوب می گردد.