ماده ۱۷۲ قانون مدنی
اگر حیوان گم‌شده در نقاط مسکونه یافت شود و پیداکننده با دسترسی به حاکم یا قائم‌مقام او، آن را تسلیم نکند حق مطالبه‌ی مخارج نگاهداری آن را از مالک نخواهد داشت. هر گاه حیوان ضاله در نقاط غیرمسکونه یافت شود پیداکننده می‌تواند مخارج نگاهداری آن را از مالک مطالبه کند مشروط بر این که از حیوان انتفاعی نبرده باشد و الا مخارج نگاهداری با منافع حاصله احتساب و پیداکننده یا مالک فقط برای بقیه، حق رجوع به یکدیگر را خواهند داشت.
توضیح واژگان
مفاد این ماده، از مصادیق اذن عامی است که قانونگذار، به یابندگان مال اعطا نموده است.(20181) (1053491) چراکه چنین اذنی، منجر به ایجاد "اباحه با ضمان" می گردد.(1053491)
منظور از حاکم در این ماده، حاکم شرع بوده؛ و منظور از قائم مقام وی، عدول مؤمنین می باشند.(427469)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
در هیچ شرایطی، یابنده، حق تصرف حیوان ضاله را نداشته؛ و حسب مورد، باید آن را به حاکم و یا قائم مقام وی تحویل دهد.(735349)
قانونگذار، در رابطه با حق مطالبه هزینه هایی که یابنده حیوان، جهت مراقبت از او متحمل گردیده؛ قائل به تفکیک بین دو فرض مسکونی یا غیرمسکونی بودن محل یافتن حیوان شده است.(3053)
اگر حیوان گم‌شده، در نقاط مسکونه یافت شود؛ و پیداکننده، با دسترسی به حاکم یا قائم‌مقام او، آن را تسلیم نکند؛ حق مطالبه‌ی مخارج نگاهداری آن را از مالک، نخواهد داشت. زیرا در چنین فرضی، یابنده، غاصب محسوب گردیده؛ و مستحق هیچ حقی نیست.(3054)
اگر شخصی، حیواناتی که قدرت دفاع از خود را، در مقابل سایر جانوران دارند؛ و یا عظیم الجثه بوده؛ و یا اینکه بتوانند به سرعت بدوند؛ و یا اینکه از قدرت حمله برخوردار بوده؛ و قوی هستند را، حتی در مناطق غیرمسکونی یافت نماید؛ و هزینه هایی را، جهت مراقبت از اینگونه حیوانات متحمل گردد؛ حق مطالبه مخارج مزبور را، از مالک آنها ندارد.(59577)
مستندات فقهی
بنا بر قول مشهور، حیوانی که در آبادی یافت گردد را، نباید گرفته؛ درغیراینصورت متصرف آن، ضامن است.(654530)
سوابق فقهی
اگر حیوان گم‌شده، در مناطق آباد یافت شود؛ و پیداکننده، آن را تسلیم نکند؛ حق مطالبه‌ی مخارج نگاهداری آن را از مالک، نخواهد داشت. اگر حیوان ضاله گوسفند باشد؛ یابنده، باید آن را، سه روز نگهداشته؛ و درصورتن عدم مراجعه مالک، حیوان را فروخته؛ و بهای آن را صدقه دهد. و چنانچه مالک مال، پیدا شد و راضی به این امر نبود؛ دراینصورت یابنده ضامن است.(9317)
اگر حیوان گم‌شده، در مناطق آباد یافت شود؛ و پیداکننده، آن را تسلیم نکند؛ حق مطالبه‌ی مخارج نگاهداری آن را از مالک، نخواهد داشت. مگراینکه حیوان مریض بوده؛ و نیاز به مراقبت داشته باشد.(9317)