نمایش مبدأ برای استفاده ی متقلبانه از مزایای بیمه ای در پرتو نظام کیفری ایران (مقایسه ی قانون تأمین اجتماعی با قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوب 1395)

'''استفاده ی متقلبانه از مزایای بیمه ای در پرتو نظام کیفری ایران (مقایسه ی قانون تأمین اجتماعی با قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوب 1395)''' نام مقاله ای از [[علی خالقی]] و [[داود سیفی قره یتاق]] بوده که در شماره نوزدهم (شهریور 1400) [[دانشنامه حقوق اقتصادی]] منتشر شده است.

== چکیده ==
افزایش استفادهی متقلبانه از مزایای بیمه‌ای یکی از اصلی‌ترین معضل‌های بیمه‌های اجتماعی و تجاری است که خسارات هنگفتی را به صورت مستقیم بر بیمه‌گرها و غیر مستقیم بر بیمهشدگان و جامعه وارد می‌سازد. برای مقابله با این پدیده، قانون‌گذار در مادهی 97 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354و مادهی 61 قانون بیمهی شخص ثالث مصوب 1395 اقدام به جرم‌انگاری این رفتار، به‌عنوان جرمی مستقل، کرده و دو ضمانت اجرای حبس و جزای نقدی را برای آن در نظر گرفته است. مقالهی حاضر با بررسی قوانین جدید، از جمله قانون مجازات اسلامی با اصلاحات 1399 به مطالعهی استفادهی متقلبانه از مزایای بیمه‌ای در پرتو نظام کیفری ایران پرداخته است. نقد و بررسی شرایط تحقّق جرم و مجازاتها در تحقیق حاضر نشان داد  که علی‌رغم تشابهات، میان جرم تحصیل متقلبانهی مزایا در بیمهی اجتماعی با بیمهی شخص ثالث، تفاوتهایی نیز در حوزهی قواعد ماهوی و شکلی دیده می‌شود. جرم استفادهی متقلبانه از جمله جرائم ‌عمدی و رفتار فیزیکی آن از نوع فعل مثبت مادی است. از حیث اوضاع ‌و احوال، متقلبانه بودن عملیّات شرط است که باید مقدم بر تحصیل وجوه و علّت آن باشد؛ اما برخلاف کلاهبرداری لزومی به اغفال سازمان یا بیمه‌گر نیست‌. از جهت عنصر نتیجه نیز، جرم موضوع ماده 61 مقیّد بوده و در آن انتفاع شخص مرتکب شرط است. نسبت به مطلق یا مقیّد بودن جرائم موضوع ماده 97 نیز با توجه به دیدگاه‌ها، اصول حقوقی و لزوم خودداری از توسعهی دامنهی جرم‌انگاری، پذیرش نظریهی مقیّد بودن برتری دارد.

سیاست کیفری قانونگذار در زمینهی مورد بحث، دوگانه و متزلزل است. مقنن در قانون بیمهی شخص ثالث رویکردی سخت‌گیرانه را برگزیده است. این دوگانگی محصول دو عامل زمان و ماهیّت مختلف بیمه‌ها است. در نظام حقوقی ما، با تصویب مادهی 15 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399، شروع به جرائم مزبور تابع حکم عام مادهی 122 ق.م.ا قرار گرفته و وصف جزایی خود را از دست داده است که همین امر ارتکاب آن را آسان می‌نماید. از منظر قواعد شکلی، جرم استفادهی متقلبانه از مزایای بیمه‌ای به دلیل ماهیت تعزیری آن‌، مرور زمان پذیر است. جرم موضوع مادهی 97 جرمی قابل‌گذشت و منوط به شکایت سازمان می‌باشد؛ ولی تحصیل متقلبانه در بیمهی شخص ثالث، غیرقابل‌گذشت محسوب می‌گردد که منطبق با اصل غیرقابلگذشت بودن جرائم است.

بررسی ابعاد مختلف موضوع نشان می‌دهد که سیاست کیفری موجود، با وضعیّت مطلوب فاصلهی بسیاری دارد و نمی‌تواند تضمینکنندهی وصول به اهداف مقنن باشد. از یکسو، این سیاست یک‌جانبه‌گرا و به ضرر بیمه‌شده است و از سویی دیگر، تمامی رفتارهای مجرمانه‌ی متضمّن حیله و تقلب که بیمه‌گذار را از مزایای قانونی محروم می‌سازند، در برنمی‌گیرد. برای رفع این معایب لازم است مواد مزبور مورد اصلاح قرارگرفته و مجازات‌ها متنوّع و متناسب با شدّت و اهمیّت جرم تعیین گردد.

== کلید واژه ها ==

* تأمین اجتماعی
* بیمه اجباری شخص ثالث
* جرائم بیمه ای
* تصادف ساختگی
* استفاده متقلبانه

== مواد مرتبط ==

* [[ماده 97 قانون تأمین اجتماعی]]
* [[ماده 106 قانون تأمین اجتماعی]]
* [[ماده 107 قانون تأمین اجتماعی]]
* [[ماده 61 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسیله نقلیه]]
* [[ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری]]
* [[ماده ۱۵ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری|ماده 15 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری]]
* [[ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی|ماده 19 قانون مجازات اسلامی]]
* [[ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی|ماده 122 قانون مجازات اسلامی]]
* [[ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)|ماده 612 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)]]
* [[ماده ۷۲۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)|ماده 728 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)]]
* [[ماده ۶۵۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)|ماده 655 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)]]
* [[ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری]]
* [[ماده 69 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری]]
* [[ماده 9 قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی]]
* [[ماده 3 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین]]
* ماده 4 قانون دریافت جرائم نقدی از کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی که ظرف مهلت مقرر نسبت به ارسال صورت مزد و حقوق بیمه شدگان و حق بیمه مربوط اقدام نمی نمایند
* [[ماده 340 قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[رده:مقالات منتشر شده در سال 1400]]
[[رده:مقالات دانشنامه حقوق اقتصادی]]
[[رده:مقالات شماره نوزدهم نشریه دانشنامه حقوق اقتصادی]]
[[رده:مقالات حقوق کیفری]]
[[رده:مقالات علی خالقی]]
[[رده:مقالات داود سیفی قره یتاق]]
[[رده:تأمین اجتماعی]]
[[رده:بیمه اجباری شخص ثالث]]
[[رده:جرائم بیمه ای]]
[[رده:تصادف ساختگی]]
[[رده:استفاده متقلبانه]]
[[رده:مواد قرمز]]