در معنی «داد» جست‌وجو برای یافتن واژه‌ای معادل «قانون» در متون ایران باستان

‏ در معنی «داد» ‏‏ جست‌وجو برای یافتن واژه‌ای معادل «قانون» در متون ‏ایران باستان نام مقاله ای از سعید باقری بوده که در شماره چهارم (زمستان 1400) فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی منتشر شده است.

چکیده

در ترجمۀ متون ایران باستان، واژۀ «داد»، «داتَ» یا «داتا» را اغلب معادل «قانون» گرفته‌اند. اما دقت در مفهوم «قانون» و همچنین تحلیل نحوۀ کاربرد «داد» در متون مذکور نشان می‌دهد ترجمۀ «داد» به «قانون»، به‌خصوص از دیدگاه حقوقی، نادرست است. «قانون» در ساده‌ترین تعریف، قاعدۀ رفتار است، اما یک قاعدۀ منفرد برای یک موضوع مشخص. «داد» اگرچه به «همۀ قواعد» و «قانون‌مندی» اشاره دارد، هیچ‌گاه به معنی یک قاعدۀ منفرد و معین به‌کار نرفته است. «داد» قانون نیست، بلکه «آیینی» است که قانون می‌تواند از آن برآید. اگر «قانون» مستقیماً، عیناً و دقیقاً یک قاعده است، اما «داد» و در مفهوم وسیع‌تر - «اَشَه»- کیفیتِ آرمانی و «پیش از آمیختگیِ» کیهان را توصیف می‌کند و در نتیجه می‌تواند شکل درست زندگی را نشان دهد و تبعاً اقتضائات هنجاری داشته باشد. علاوه‌بر «داد»، واژگان دیگری نیز به «قانون» ترجمه شده‌اند که هیچ‌کدام مناسب این معنا نیست. اساساً متون پهلوی تمایلی به استفاده از مفهوم «قانون» ندارند، چه‌بسا ادبیات حقوقی ساسانی فاقد واژه‌ای برای این معنا بوده است.

کلیدواژه ها

• ‎ ‎آیین
• اوستا
• حقوق ساسانی
• دین زرتشتی
• قاعده
• متون پهلوی