ماده ۱۰۵۱ قانون مدنی

حکم مذکور در ماده‌ی فوق در موردی نیز جاری است که عقد از روی جهل به تمام یا یکی از امور مذکوره فوق بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد. در صورت جهل و عدم وقوع نزدیکی عقد باطل ولی حرمت ابدی حاصل نمی‌شود.

توضیح واژگان

جهل به حکم قانونی یا شرعی یک مسأله را، جهل به حکم نامند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر زن و مردی، به گمان اینکه شوهر زن، فوت نموده است؛ با یکدیگر ازدواج نمایند؛ و بعداز نکاح و قبل از دخول، متوجه اشتباه خود گردیده؛ و جدا شوند؛ میان آنان حرمت ابدی، ایجاد نمی گردد.

ممکن است جهل، نسبت حکم یا موضوع این ماده و یا ماده قبل، صورت گیرد؛ که در هر دو صورت، نتیجه ای واحد، پدید خواهد آمد.

اگر مرد و زنی، با جهل به حرمت نکاح در عده رجعیه، با یکدیگر ازدواج نموده؛ و سپس مرد با آن زن معتده، وطی به شبهه نماید؛ بین آنان حرمت ابدی حاصل می گردد.

چنانچه زنی، پس از طلاق و انقضای عده، شوهرنماید؛ و سپس معلوم گردد که شوهر اول او، در زمان عده، فوت نموده است؛ ازدواج دوم زن صحیح است.

سوابق فقهی

چنانچه مردی، بخواهد با زنی که قبلاً دارای همسر بوده؛ ازدواج نماید؛ و شک نماید که زن، معتده است یا نه، قول زن دایر بر انقضای عده، پذیرفته خواهدشد.

اگر شخصی، دیگری را وکیل نماید تا برای او، زوجه ای اختیار نماید؛ و وکیل با علم بر معتده بودن زن، و بدون اطلاع به مرد، او را برای موکل خویش انتخاب نماید؛ درصورت عدم دخول، حرمت ابدی ایجاد نمی شود.

اگر مردی شک نماید که زن، به هنگام ازدواج با او، می دانسته نکاح در عده رجعیه حرام است؛ لیکن توجهی به این مسأله ننموده؛ نباید به شک خود اعتنا نماید.

اگر مردی، با جهل به معتده بودن زن، با او ازدواج نموده؛ و پس از انقضای عده، با او مقاربت نماید؛ در ایجاد یا عدم ایجاد حرمت ابدی میان ان دو، بین فقها اختلاف نظر وجوددارد.

رویه های قضایی

کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری قم، نکاح دو شخص جاهل به حرمت نکاح در زمان عده رجعیه زن را، باطل دانسته؛ اما موجب حرمت ابدی نمی داند.

کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری بوشهر، و نظریه مشورتی شماره 2264/7 مورخه 25/4/1387 اداره حقوقی قوه قضاییه، در فرضی که زن، پس از طلاق و انقضای عده، ازدواج نموده؛ و سپس معلوم گردیده که طلاق او، به غلط واقع شده بود؛ ازدواج دوم زن را باطل دانسته؛ و در صورت دخول شوهر دوم، بین آنان حرمت ابدی نیز محقق می گردد.