ماده ۱۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی
در کلیه امور حقوقی، دادگاه علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین دعوا، هرگونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد، انجام خواهد داد.
توضیح واژگان
پاسخ خواه : به معنای کسی است که خواهان پاسخ می باشد ،که ممکن است دادگاه یا هر یک از اصحاب دعوا باشد.1115263
پیشینه
در حقوق اسلامی نسبت به حقوق عرفی به « قاعده ممنوعیت تحصیل دلیل » اهمیت کمتری داده شده است چرا که فصل خصومت چه در دعاوی حقوقی چه کیفری تنها زمانی ممکن است که امکان کشف حقیقت وجود داشته باشد به همین دلیل محدود کردن قاضی از کشق حقیقت منتطقی به نظر نمی رسد. از طرفی قاضی فردی بی طرف است که برای کشف حقیقت تلاش می کند و جست جو برای رسیدن به این هدف ضروری به نظر می رسد. قانونگذار ما نیز در اصلاحات اخیر این اصل که در ماده 385 قانون آیین دادرسی مدنی سال 1318 آمده بود را حذف نموده است.305819//114550
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
در حقوق اسلامی نسبت به حقوق عرفی به « قاعده ممنوعیت تحصیل دلیل » اهمیت کمتری داده شده است چرا که فصل خصومت چه در دعاوی حقوقی چه کیفری تنها زمانی ممکن است که امکان کشف حقیقت وجود داشته باشد به همین دلیل محدود کردن قاضی از کشق حقیقت منتطقی به نظر نمی رسد.305819//256035
پاسخ خواهی در قلمرو دادرسی مدنی به گونه ای است که دادرس در قالب خواسته تا حدی که برای روشن شدن حقایق لازم باشد پرسش مطرح می نماید.114267
وفق این ماده دادگاه می تواند به منظور کشف واقع دستور به معاینه محل ، کارشناسی ، تحقیق محلی ، و ... بنماید.306701
عده ای همچنان معتقدند تهیه و ارائه دلیل به عهده مدعی است و مدعی باید حقوق ادعایی خود را با ارائه دلایل قانونی اثبات نماید ، این گروه معتقدند دادرس حقوقی نمی تواند اموری را که اصحاب دعوی طرح نکردند راسا بررسی نماید یا بدون درخواست قرار صادر نماید لذا دادرس وظیفه ای جز نظارت در مذاکرات طرفین و نقش آن در اثبات اظهارات ندارد.816068
سوابق و مستندات فقهی
در کتاب کشف اللثام آمده است که اگر قاضی ، عالم به احوال باشداستفسار نسبت به دعوی جایز است. همچنین عده ای گفته اند اگر مدعی جاهل باشد قاضی می تواند او را تلقین کند زیرا این امر نوعی تحقیق است!!!662581
در طرف مقابل در کتاب ریاض آمده است که جایز نیست قاضی یکی از طرفین دعوی را تلقین کند تا او بر طرف مقابل تقویت نماید چرا که قاضی برای قلع نزاع آمده و نه باز کردن نزاع از جایی دیگر 662571
مصادیق و نمونه ها
وفق این ماده دادگاه می تواند به منظور کشف واقع دستور به معاینه محل ، کارشناسی ، تحقیق محلی ، و ... بنماید.306701