ماده ۱ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸

ماده ۱ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان: از نظر این قانون، به مؤلف و مصنف و هنرمند « پدیدآورنده » و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته « اثر » اطلاق می شود.

مواد مرتبط

ماده 15 و 2 و 3 و 4 کنوانسیون برن

ماده 9 موافقت نامه تریپس

ماده 6 قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و...

ماده 16 قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای

ماده 62 قانون تجارت الکترونیکی

ماده 2 WCT (معاهده حق مولف سازمان جهانی مالکیت فکری)

ماده 1 UCC (کنوانسیون جهانی کپی رایت)

توضیح واژگان

پدیدآورنده به کسی گفته می شود که اثر، نتیجه ذوق و ابتکار و خلاقیت اوست.5101680 پدیدآورنده اصولا شخص حقیقی است.5071468 البته در قوانین ایران، تعریفی از پدیدآورنده به عمل نیامده است. 5071012

اثر در فرهنگ های لغت به نشان، علامت، هر آن چیزی که پس از هرکاری باقی بماند و دلالت بر وجود آن کند، تالیف، تصنیف و... تعریف شده است.4769660 از منظر حقوقی، وقتی می توان کلمه اثر را بر محصول فکری ای اطلاق نمود که آن اثر، تجلی و بروز ظاهری یافته باشد. 4769836 البته اثر، اعم از کاغذی و الکترونیکی (داده پیام) می باشد.4769720

اصطلاح ابتکار به این معنا است که اثر باید مظهر شخصیت پدیدآورنده باشد و منظور از آن، لزوما جدید بودن و تازگی اثر نیست.5248132 اثر اصیل با اثر جدید متفاوت است و آنچه این جا مطرح است، اصالت است.5220300

هرگاه مفروضاتی جمع شوند و از جمع آنها، یک عنوان و مفهوم جدیدی به وجود آید، تالیف صورت گرفته است. و شخصی که اقدام به این عمل نموده را مؤلف می نامند. 5063660

مطالعات تطبیقی

کنواسیون برن، علمی، هنری یا ابتکاری بودن اثر را شرط لازم برای حمایت نمی داند و از تمامی آثار، حمایت به عمل می آورد، مشروط بر اینکه آن اثر، به نحوی از انحاء، در کنوانسیون از شمول حمایت استثنا نشده باشد.3084572

کنوانسیون برن، فردی که نامش به نحو متعادف و معمول بر روی اثر آمده را پدیدآورنده تلقی می کند، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.5161784

رویه قضایی و دکترین فرانسه نیز ماند ایران، بر این قاعده است که فکر، بدون شکل و قالب، به دارایی عمومی تعلق دارد و قابل تعقیب توسط صاحب فکر و ایده نیست. 4772756

بند 2 ماده 3 قانون 1988 انگلیس، تثبیت و مضبوط بودن را شرط حمایت می داند و صرف اصالت را کافی نمی داند.4998104

فلسفه و مبانی نظری ماده

کپی رایت از ایده حمایت نمی کند؛ بلکه آنچه در کپی رایت مورد حمایت است، قالب و نمودیافته ایده است؛ زیرا حمایت از ایده مانعی برای گسترش خلاقیت در جامعه است. 5200576

سبب مملک آثار ادبی، خلق و پدیدآوردن آن ها است. 4958972

نکات توضیحی

ملاک اصالت و نوآوری، شخصی است، نه عینی. یعنی صرف اینکه پدیدآورنده، تقلید نکرده باشد و اثر حاصل تلاش ذهنی خودش باشد، ولو اینکه شخصی قبل از او یا همزمان با او، اثری مانند آن خلق کرده باشد، کافی است. 5246164

انتقادات

در عنوان این قانون و ماده 1 از این قانون، به سه واژه مؤلف، مصنف و هنرمند اشاره شده است، درحالی که از این کلمات تعریفی به عمل نیامده است و بهتر آن بود که تعریف این واژگان نیز ارائه شود. مضاف بر این، حصر این سه شخصیت، صحیح به نظر نمی آید. 4779412

بعضی از حقوقدانان بر این اعتقادند که اثر، لغتی عام است و مناسب تر آن است که از واژه آفرینه استفاده شود. 4769704

این ماده مقرر می کند که به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید، بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته، « اثر » اطلاق می شود. عبارت قانون بسیار کلی است و منظور قانون گذار، صرفا آثار ادبی و هنری اصیل است. لذا مواردی از قبیل اکتشافات و اختراعات از شمول این قانون خارج اند. 4772228 پس بهتر آن است که به شرط اصالت در این ماده اشاره شود. 4989992

مصادیق و نمونه ها

مواردی مانند عقاید، فرایندها، روش های عملیاتی یا مفاهیم ریاضی، مشمول حمایت کپی رایت نمی باشند.3481736 و هم چنین موافقت نامه تریپس و WCT نیز مقرر می کنند که ایده ها، رویه ها، روش های اجرایی، مفاهیم ریاضی مشمول حمایت مالکیت ادبی و هنری نمی باشند.5200576

نویسنده نسبت به کتاب، معمار نسبت به طرح، عکاس نسبت به عکس و در پایگاه داده، کسی که اقدامات اولیه را در تحصیل، تغییر و ارائه محتوا پایگاه داده انجام داده، مالک حقوق مادی و معنوی اثر می باشند.5018988

در برخی از کشورها، کتب راهنما و سالنامه ها نیز اثر ادبی و هنری محسوب می شوند.5063796

یک فیلم مستهجن، یک شعر توهین آمیز، مجسمه عریان، صوت غنایی یک زن و مانند اینها؛ اثر قابل حمایت به شمار نمی آیند؛ چرا که خلاف موازین شرعی اند.5063316