ماده ۲۴۷ قانون تجارت
ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر اینکه ظهرنویسی وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول و لدی الاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت. جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.
توضیح واژگان
ظهرنویسی: اگر دارنده سند دین، بخصوص سند تجاری، در پشت سند، خطاب به مدیون خویش، اذن یا فرمان به تأدیه وجه آن سند را، به شخص دیگری صادر نماید؛ چنین عملی را ظهرنویسی نامند.(1246947)
پیشینه
به موجب ماده 18 قانون متحدالشکل ژنو، پشت نویسی برات، دلالت بر انتقال آن دارد. مگر درصورت تصریح ظهرنویس به وکالت در وصول. دارنده برات، به استناد حق وصول، می تواند اعتراض نموده؛ و جهت مطالبه وجه سند مزبور طرح دعوا نماید. مگراینکه در متن سند، ترتیب دیگری مقرر گردیده است. همینکه برات جهت وصول، در دست نماینده باشد؛ داشتن آن، وجود در وجود حق اقامه دعوا دارد. لازم نیست که نماینده؛ وجود اذن اصیل را ادعا کند. ناگفته نماند که ثالث، به عنوان دفاع، به فقد اختیار نماینده برای تعقیب حقوقی، استناد کند.(417719) البته به موجب ماده 19 قانون یادشده؛ ظهرنویسی، می تواند به عنوان تضمین تحقق پذیرد. که دراینصورت مالکیت سند، از راهن به مرتهن انتقال نمی یابد.(712057) و به موجب ماده 14 قانون مزبور، ظهرنویسی، همه حقوقی را که از برات ناشی می گردد؛ منتقل می نماید.(458128) و مققرات این ماده، دررابطه با فته طلب نیز جاری است.(619477)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در پشت نویسی، منتقلٌ الیه را، باید دارنده جدید برات به شمار آورد.(605372) مع ذلک پشت نویسی را، فقط نمی توان به عنوان یک روش آسان، جهت انتقال این سند تجاری محسوب نمود. بلکه عملی است حقوقی، که تحقق آن، قائم به سبق صدور برات است. و آثاری متفاوت با انتقال طلب عادی را دربردارد. انتقال برات ازطریق ظهرنویسی، با انتقال حقوق ناشی از سند مزبور تؤام است. با پشت نویسی برات، ذینفع آن تغییر یافته؛ و منتقلٌ الیه به کلیه حقوقی که از صدور برات، نشأت می گیرد؛ دست یافته؛ و بدین ترتیب حقی که دارنده جدید، بر مسئولین برات پیدا می نماید؛ ناشی از خود برات است؛ نه طلب وی از انتقال دهنده سند مزبور. لیکن اگر براتی دارای وثیقه و تضمین باشد؛ تضمین مزبور، به همراه محل برات، درصورتیکه قبلاً تأیید شده باشد؛ به منتقلٌ الیه تعلق خواهد یافت.(458129) اما پشت نویسی، ممکن است حاکی از وکالت بوده؛ و یا به عنوان وثیقه تحقق یابد.(605374) به شرط آنکه در ظهرنویسی، یکی از دو عنوان مزبور قید شده باشد؛ درغیراینصورت فقط می توان آن را، دال بر انتقال سند دانست.(605375)
رویه های قضایی
به موجب دادنامه شماره 72 صادرشده در سال 1343 شعبه 23 دیوان عالی کشور، "از نظر قانون تجارت، بین ضامن و ظهرنویس تفاوت وجود دارد. چه اولاً ظهرنویس کسی است که برات، به حواله کرد او صادر، و وی نیز با امضای ظهر آن، برات را به غیر واگذار می نماید(مواد 245 و 246 قانون تجارت). که این وضع درمورد ضامن مصداق ندارد. ثانیاً به موجب ماده 247 قانون فوق الاشعار، ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است. و حال آنکه با امضای ضامن، انتقالی صورت نمی پذیرد. ثالثاً در اجرای قسمت اخیر ماده 247 از همان قانون، ضامن تنها با کسی از او ضمانت نموده است؛ درقبال دارنده برات مسئولیت تضامنی دارد. ولی هر ظهرنویس، با متعهد و ظهرنویسان دیگر، دارای مسئولیت تضامنی است. رابعاً مواد 286 و 289 قانون یادشده، اعمال مقررات فوق الاشعار درمورد فته طلب را نیز، تجویز کرده است. اعتراض ... به قرار تجدیدنظرخواسته وارد تشخیص ... نقض ..." می گردد.(1345223)