ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی
جنایت در موارد زیر خطای محض محسوب می شود: الف ـ در حال خواب و بیهوشی و مانند آنها واقع شود. ب ـ به وسیله صغیر و مجنون ارتکاب یابد. پ ـ جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر او را، مانند آنکه تیری به قصد شکار رها کند و به فردی برخورد نماید. تبصره ـ در مورد بندهای (الف) و (پ) هرگاه مرتکب آگاه و متوجه باشد که اقدام او نوعاً موجب جنایت بر دیگری می گردد، جنایت عمدی محسوب می شود.
توضیح واژگان
جنایت خطای محض را می توان عملی مجرمانه دانست که در آن بطور مطلق قصد ارتکاب رفتار مجرمانه از سوی فاعل علیه مجنی علیه وجود ندارد. اما به دلیل خطا، رفتار او متوجه مجنی علیه گشته و منجر به وقوع جنایتی علیه او می شود.329904 همچنین عده ای در تعریف قتل خطایی آن را قتلی دانسته اند که مرتکب آن قصد نتیجه مجرمانه را ندارد. مثل قتل توسط صغیر و مجنون338628 لذا در جنایت خطای محض، نه تنها مرتکب عمدی در رفتار مجرمانه خود ندارد، بلکه تقصیری هم در رفتار او محرز نمی باشد.350716
نکات توضیحی تفسیری دکترین
آنچه جنایت خطایی را از سایر جنایات متمایز می کند، فقدان مطلق هرگونه قصد مجرمانه است. اثبات خطا نیز در چنین جنایاتی لازم نیست. بلکه صرف استناد جنایت به مرتکب، برای اثبات خطا کافی است.505840 در بررسی انواع جنایات خطای محض، باید گفت بند اول ماده فوق ناظر به ارتکاب جنایت ناشی از حالات و شرایط درونی و فیزیکی مرتکب 355844 است که یکی از مصایدق آن ارتکاب جنایت در حال خواب و یا بیهوشی مرتکب است. عده ای معتقدند چنین جنایتی هیچ نوع ضمانتی را بدنبال ندارد. چرا که فرد خواب یا بیهوش فاقد هرگونه اراده ای است و مانند اجسام است.لذا نباید مسئولیتی را متوجه او کرد. 356252 البته در خصوص مسئول جبران خسارت در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد. چرا که گروهی معتقدند اساساً امکان انتساب جنایت به فرد خواب یا بیهوش وجود نداشته و لذا ضمان منتفی است. در واقع این گروه از چنین حالتی تحت عنوان « اجبار مادی داخلی» یاد کرده و جسم فرد را در این حالت تحت اجبار برای ارتکاب جرم فرض میکنند.1717256 اما گروهی دیگر بر این باورند که در چنین حالتی نیز وقوع جنایت ناشی از حرکات خود مرتکب است و لذا نمیتوان برای آن دیه ای در نظر نگرفت.728692 بند دوم این ماده در خصوص ارتکاب جنایت توسط افرادی نظیر صغیر یا مجنون است. لازم به یادآوری است مطابق حقوق اسلامی مادا م که قابلیت بازخواست افراد در ارتکاب جرایمی نظیر جرایم مستوجب قصاص وجود نداشته باشد، نمی توان چنین مرتکبانی را مجازات نمود.در خصوص کودکان نیز به نظر می رسد مجازات هایی که نسبت به افراد بالغ ممکن است اعمال شود، از این افراد برداشته شده است و تنها مسئولیت های مدنی هستند که منطبق با اصل بر آن ها اعمال می شوند.679132 همچنین فقدان قوه عقل و ابتدلا به جنون ولو در صورت ارتکاب عامدانه یک رفتار، قصاص را منتفی می کند.426428 در خصوص آخرین بند این ماده لازم به توضیح است که عنصر معنوی چنین رفتاری را صرف اراده ارتکاب فعل تشکیل می دهد و قصد مجرمانه و یا خطای جزایی در آن وجود ندارد.615340 اما اگر چنین رفتاری همراه با حالاتی نظیر بی احتیاطی یا بی مبالاتی باشد، نمی توان آن را خطای محض در نظر گرفت در غیر این صورت و در فرض تحقق جرم خطای محض، عاقله مسئول پرداخت دیه است.356092 همچنین اشتباه در هدف را نیز باید مشمول این بند دانسته و تحقق آن را موجب خروج رفتار از شمول رفتار های عامدانه تلقی نمود.356124