ماده ۳۳ قانون مدنی

نما و محصولی که از زمین حاصل می‌شود، مال مالک زمین است، چه به خودی خود روییده باشد یا به واسطه‌ی عملیات مالک، مگر این که نما یا حاصل، از اصله یا حبه‌ی غیر حاصل شده باشد، که در این صورت، درخت و محصول، مال صاحب اصله یا حبه خواهد بود، اگر چه بدون رضای صاحب زمین کاشته شده باشد.

توضیح واژگان

به مالکیت در شیئی، به تبع مالکیت در شیئ دیگر، مالکیت تبعی گویند.(85157)

رابطه بین اشخاص و اشیاء، به نحوی که موجد هرگونه حق تصرف و انتفاع از عین مزبور باشد؛ مالکیت نام دارد.(3055)

به فایده و ثمره ای که به تدریج، از عین مال به دست آمده؛ و به نحو محسوس، از عین آن مال نمی کاهد؛ منفعت گویند.(929015)

پیشینه

در حقوق فرانسه، مال را به اصل و منفعت، تقسیم نموده اند.(45922)

حقوق فرانسه، نسبت به مالکیت منافع، ساکت است؛ اما حقوق مدنی اتیوپی، با آنکه از فرانسه اقتباس شده؛ مالکیت منفعت را، به رسمیت شناخته است.(46114)

قانونگذار در وضع این ماده، از حقوق فرانسه تبعیت ننموده است.(46205)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

مالکیت تبعی، ممکن است نسبت به نتایج طبیعی مال، ایجاد گردد؛ نظیر مالکیت نسبت به گندمی که از زمین می رویَد.(22739)

منفعتی که به صورت مال مادی، از عین مال به دست آید را، منفعت مادی نامند. مانند گندم روییده از زمین. چنین منافعی، پس از جدایی از عین، مال مستقلی محسوب می گردند.(45923)

اگر شخصی، بذر خود را، در زمین دیگری بکارد؛ آنچه که می رویَد؛ متعلق به صاحب دانه بوده؛ و وی باید به مالک زمین، اجرت المثل بپردازد؛(22750) (3064) (46207) و اگر صاحب زمینی، بذر متعلق به غیر را، در مزرعه خود کشت نماید؛ محصول به دست آمده از بدر، متعلق به صاحب حبه بوده؛ و مالک زمین نیز، هیچ حقی نخواهد داشت.(3064) (46207)

مفاد این ماده، دلالت بر مالکیت تبعی صاحب زمین، نسبت به منافع ملک خود دارد.(3201)

اگرشخصی، بذر متعلق به پدرش را، در زمین عموی خود بکارد؛ آنچه که می رویَد؛ متعلق به صاحب دانه بوده؛ و وی باید به مالک زمین، اجرت المثل بپردازد. البته، بعید نیست که بتوان در رابطه با اجرت المثل زمین، حکم به تضامنی بودن مسئولیت صاحب بذر و زارع نمود.(46210)

سوابق فقهی

مالکیت منفعت معنایی ندارد؛ چون تملک معدوم محال است.(46116)

توابع عین، در احکام، تابع خود عین هستند.(47069)

اگر شخصی، بذر خود را، در زمین دیگری بکارد؛ آنچه که می رویَد؛ متعلق به صاحب دانه بوده؛ و وی باید به مالک زمین، اجرت المثل بپردازد.(9219)

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 121 مورخه 11/4/1372 شعبه 3 دیوان عالی کشور، صلح طرفین، نسبت به زمین و اعیان و اشجار آن، نافذ بوده؛ و لازم الاتباع می باشد.(1396147)

مصادیق و نمونه ها

• گیاهان دارویی خودرو، منفعت طبیعی زمین محسوب می گردند.(929344)

• میوه های درختانی که با پول خادم مسجد، در ملک موقوفه غرس شده اند؛ اما مالک درخت؛ آنها را، وقف ننموده است؛ متعلق به خادم است.(9226)

• ثمره زمین، متعلق به صاحب بذر است؛ هرچند وی، صاحب زمین نباشد؛ یا مالکیت او نسبت به زمین مزبور، مشروع نباشد.(9232)