ماده ۳۶۸ قانون مجازات اسلامی
اگر عده ای، آسیب هایی را بر مجنی علیه وارد کنند و تنها برخی از آسیب ها موجب قتل او شود فقط وارد کنندگان این آسیب ها، شریک در قتل می باشند و دیگران حسب مورد، به قصاص عضو یا پرداخت دیه محکوم می شوند.
توضیح واژگان
این ماده در خصوص سبب وجودی وضع گردیده است که باید آن را سببی دانست که به صورت فعل یا قول واقع می شود و در مقابل آن اسباب عدمی قرار دارند.332316
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در این ماده باید حد اقل سه نفر در عملیات قتل شرکت باشند که یکی از آنان خود مقتول است. پس چنانچه تنها یک قاتل و یک مقتول درگیر باشند، مورد مشمول این ماده نخواهد بود. تصریح قانونگذار به کلمه «عده» نیز دلالت بر همین امر دارد.349384 در چنین حالتی حتی در فرضی که تمام شرکت کنندگان در حادثه نیز قصد قتل داشته باشند، مادام که تاثیر اعمال همه مداخله کنندگان در وقوع قتل به اثبات نرسد، نمی توان عنوان شرکت در قتل را به تمام آنان منتسب نمود.349476 بعنوان مثال چنانچه یکی از ضاربان فقط به سر قربانی ضربه ای وارد آورده باشدو دیگری ضربه ای به دست او بزند و مرگ قربانی تنها ناشی از ضربه به سر تشخیص داده شود، شرکت در قتل منتفی و صرفاً وارد کننده ضربه به سر را باید قاتل تلقی کرد.356520 لذا وقوع قتل از سوی افراد متعدد را در صورتی می توان پذیرفت که مقتول در نتیجه ضربات یا اعمال متعدد از سوی افراد متعدد به قتل رسیده باشد.356504 همچنین عده ای این ماده را ناظر به حالتی نیز می دانند که در آن عوامل قتل متعدد بوده، اما بنا به دلایلی شخص اول قاتل و مستحق قصاص بوده و شخص دیگر قاتل محسوب نمی شود و عملش موجب دیه است.426052 تشخیص میزان تاثیر عمل هر یک از وارد کنندگان آسیب امری دشوار است 1230480. عمل وارد کنندگان آسیب موجب قتل لازم نیست حتما به صورت مباشرت باشد. بلکه می تواند به شکل تسیب یا اجتماع سبب و مباشر رخ دهد.708356 البته در خصوص اینکه آیا می توان عمل ضاربانی را که فعلشان منجر به قتل نشده است را از مصادیق معاونت در قتل دانست یا خیر اختلاف نظر است.1719080
مصادیق و نمونه ها
در فرضی که شخصی با ضربات متعدد چاقو و دیگری با یک مشت به صورت مجنی علیه منجر به مرگ او شوند حتی اگر معلوم گردد که ضربات چاقو به تنهایی برای مرگ او کافی بوده است، باید هر دو نفر را شریک در قتل دانست. زیرا مرگ را می توان مستند به عمل هر دو نفر دانست. ام اگر در همین حالت مرگ صرفا ناشی از ضربات متعدد چاقو بوده و یا صرفا ناشی از مشتی باشد که به نقطه ای حساس از سر مجنی علیه برخورد کرده است، معادله عوض شده و شرکت در قتل را باید منتفی دانست.349436
همچنین اگر شخصی جراحتی بر دیگری وارد کند و دیگری جراحتی دیگر به او وارد نماید و پس از مدتی جراحت نخست درمان شود و مجنی علیه به سبب جنایت دوم فوت کند، جانی اول به پرداخت دیه و دومین جانی به قصاص محکوم می شود.707684 چرا که فعل او بوده است که موجب خروج روح از بدن و مرگ مجنی علیه شده است.669736