ماده ۴۹۱ قانون مدنی
اگر منفعتی که در اجاره تعیین شده است به خصوصیت آن، منظور نبوده مستأجر می‌تواند استفاده منفعتی کند که از حیث ضرر، مساوی یا کمتر از منفعت معینه باشد.
توضیح واژگان
اجاره: به قراردادی که به موجب آن، مستأجر در مقابل مالی که به مؤجر پرداخت می نماید؛ برای زمانی مشخص، مالک منافع عین مستأجره می گردد.(912187)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
درمواردی که با توجه به شواهد و قراین، معلوم گردد که نوع انتفاع مذکور در اجاره نامه، تنها به عنوان نمونه مطرح گردیده؛ و به طور خاص و منحصر، مدنظر متعاملین نبوده است؛ در اینصورت حکم این ماده مُجری خواهد بود.(912555) و اگر منافع مخصوصی که در اجاره نامه، مورد تصریح قرار گرفته است؛ خصوصیتی را دربرنداشته باشد؛ درواقع آن منفعت مخصوص، مورد اجاره قرار نگرفته؛ و درواقع ذکر آن، برای تعیین نوع منفعت موردنظر طرفین است. و مستأجر می تواند منفعتی مشابه آن، و یا منافعی را که برای مؤجر، زیان کمتری در بردارد؛ مورد استیفا قرار دهد.(76465)
سوابق فقهی
اگر شخصی، ملکی را برای نماز خواندن مردم اجاره نماید؛ نمی تواند در آن مکان، احکام اصلیه و صیغه مسجد را جاری نموده؛ و آن را تبدیل به مسجد نماید؛ اما می تواند اعمالی را که در مساجد انجام می گردد؛ در آن محل نیز جاری نماید.(358513)
مصادیق و نمونه ها
- اگر نوع زراعت، در اجاره نامه قید گردیده؛ و مستأجر، به جای آن، مبادرت به زراعتی نماید؛ که دارای زیان بیشتری برای مالک زمین است؛ دراینصورت مالک حق قلع و مطالبه خسارت دارد.(1130661)