ماده ۵۳۸ قانون مدنی

هر گاه مزارعه در اثنای مدت، قبل از ظهور ثمره، فسخ شود، حاصل، مال مالک بذر است و طرف دیگر مستحق اجرت‌المثل خواهد بود.

توضیح واژگان

مزارعه یعنی قراردادی معاوضی و خاص، بین دو یا چند نفر در رابطه با زمین زراعی، در برابر سهم مشخصی از محصول آن.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر پس از فسخ مزارعه، بذر در زمین باقی بماند؛ و متعلق به زارع باشد؛ دراینصورت وی باید اجرت المثل زمین را تأدیه نماید.

به نظر برخی از حقوقدانان، درصورت فسخ مزارعه، مزارع باید اجرت المثل عمل زارع را، پرداخت نماید. این نظر درصورتی قابل پذیرش است که از عمل او، منفعتی نصیب مزارع شده باشد؛ که برابر با مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ قانون مدنی، باید عوض آن را درصورت استیفا، به عامل پرداخت نماید.

درصورت فسخ مزارعه، و مشترک بودن بذر، هر کدام از متعاقدین، به نسبت سهم خویش مالک محصول بوده؛ و به همان نسبت نیز، باید به طرف مقابل اجرت المثل پرداخت نماید.

ماده ۵۳۱ قانون مدنی را که بیان داشته: «بعد از ظهور ثمرهٔ زرع، عامل، مالک حصهٔ خود از آن می‌شود»؛ را باید به عنوان مبنای این ماده پذیرفت.

اعمال خیار فسخ توسط هر یک از متعاملین، تأثیری در شمول احکام مندرج در این ماده، ازجمله استحقاق حق‌الزحمه برای زارع ندارد.

سوابق فقهی

اگر زارع، مزارعه را فسخ نماید؛ باید اجرت المثل ایام گذشته را، که زمین در تصرف او بوده؛ تأدیه نماید.