ماده ۵۶۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

از بین ‌بردن هر یک از اعضاء فرد و هر دو عضو از اعضاء زوج، دیه کامل و از بین ‌بردن هر یک از اعضای زوج، نصف دیه کامل دارد. خواه عضو مزبور از اعضاء داخلی بدن باشد خواه از اعضای ظاهری مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس این ماده دیه اعضای زوج را باید برابر با نیمی از دیه کامل و دیه از میان بردن هر دوی آن ها را برابر با دیه کامل تلقی نمود.355440 همچنین بر اساس یک قاعده کلی، باید دیه اعضای فرد را معادل دیه کامل دانست.855252 از نمونه اعضایی که نظیر ندارند می توان به زبان، بینی، پوست، موی سر و ریش اشاره نمود.4987964 این قواعد در قانون مجازات اسلامی نیز رعایت شده اند و لذا برای اغلب اعضاء زوج نصف دیه کامل تعیین شده است. البته در خصوص اینکه این قاعده مشمول اعضای داخلی بدن نیز می شود یا خیر اختلاف نظر وجود دارد.712256 به نظر می رسد این ماده در راستای ایجاد یک قاعده کلی و جلوگیری از ذکر مکرر مصادیق متعدد وضع شده است.2317852 در واقع این ماده برای غلبه قاعده گرایی بر مورد گرایی وضع شده است.1934296

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) دانسته اند.713992 در این خصوص نمونه احادیثی وجود دارد مبنی بر اینکه هر آنچه که در انسان جفت باشد، دیه هر دو عضو معادل دیه کامل و دیه یکی از آن ها نیز معادل نیمی از دیه کامل است. البته این حدیث را مختص اعضاء ظاهری دانسته اند.837660 روایتی از پیامبر (ص) نیز در این خصوص بیان شده است.3401280

سوابق فقهی

برخی از فقهای حنفی اعضای بدن را که دیه کامل داشته باشند، سه دسته می دانند :1- اعضای فرد که نظیری ندارند. 2- اعضای دو تایی 3- اعضایی که چهار عدد از آن ها در بدن وجود دارد.1933844 اکثر امامیه بر شمول قاعده مورد بحث بر اعضای داخلی بدن نیز نظر مثبت دارند.1934356