ماده ۸۲ قانون مدنی
هرگاه واقف برای اداره کردن موقوفه، ترتیب خاصی معین کرده باشد متولی باید به همان ترتیب رفتار کند و اگر ترتیبی قرار نداده باشد متولی باید راجع به تعمیر و اجاره و جمع‌آوری منافع و تقسیم آن بر مستحقین و حفظ موقوفه و غیره مثل وکیل امینی، عمل نماید.
توضیح واژگان
به تصدی موقوفه، تولیت گویند.(29320) (29322)
به کسی که اداره موقوفه را، به عهده گیرد؛ متولی گویند.(85243)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
هرگاه واقف، برای اداره کردن موقوفه، ترتیب خاصی معین نکرده باشد؛ متولی باید برابر با غرض او، و مصلحت موقوفٌ علیهم عمل نماید.(360500)
متولی، باید رعایت غبطه موقوفه را نموده؛ و از تعدی و تفریط پرهیز نماید.(3290)
متولی، مدیر شخصیت حقوقی بوده؛ و امین و وکیل موقوفه محسوب می گردد؛ نه واقف. حتی اگر از سوی واقف، تعیین شده باشد.(22861)
تعدی و تفریط متولی موقوفه، موجب مسئولیت مدنی او می گردد.(46592)
درصورت تشخیص شعبه تحقیق اوقاف، تعدی و تفریط متولی و ناظر موقوفه، موجب ممنوع المداخله شدن آنها می گردد. (46592)
اگر ممنوعیت متولی از مداخله در اداره موقوفه، به دلیل خیانت او باشد؛ با ضم امین بر وی، مشکل مزبور مرتفع گردیده؛ و متولی، به کار خود باز می گردد. (46592)
متولی، نمی تواند در رابطه با چگونگی و زمان و مکان مصرف موقوفه، برخلاف نظر واقف عمل نماید؛ مگراینکه واقف، چنین اختیاری را، به وی اعطا نموده باشد؛ که در اینصورت نباید از حدود اختیارات موردنظر تخطی نماید.(369845)
هرگاه واقف، برای اداره کردن موقوفه، ترتیب خاصی معین نکرده باشد؛ متولی باید بر اساس قوانین موضوعه عمل نماید؛ و چون در این رابطه، ضوابط محدودی در مقررات وقف مندرج در قانون مدنی، وجود دارد؛ مکلف به رعایت عرف خواهدبود.(694452)
مستندات فقهی
با استناد به روایتی از امام حسن عسکری، در اداره موقوفات، رعایت نظر واقف لازم است.(606456)
سوابق فقهی
اگر واقف، وظایف متولی را تعیین ننموده باشد؛ طبق نظر عرف عمل می گردد.(9359)
واقف، می تواند مقرر نماید که متولی، درصورت مصلحت، مورد مصرف موقوفه را تغییر دهد.(9379)
رویه های قضایی
به نظر کمیسیون نشست های دادگستری، به مناسبت نشست قضات دادگستری مشهد، در رابطه با موقوفات خاص، اداره اوقاف، زمانی دخالت می نماید که معلوم گردد متولی، رعایت غبطه و مصلحت موقوفه را ننموده است.(60860)
به موجب دادنامه شماره 915 مورخه 10/12/1365 شعبه 18 دیوان عالی کشور، اگر متولی، با وجود ضم امین و ناظر به وی، همچنان به تعدی، تفریط، و خیانت در امانت نسبت به موقوفه ادامه داده؛ و بدین ترتیب، صلاحیت خود را از دست داده باشد؛ دادگاه می تواند حکم عزل وی را صادر نماید.(1418750)
به موجب دادنامه شماره 9209970909100053 مورخه 18/2/1392 شعبه 3 دیوان عالی کشور، متولی، نماینده واقف محسوب گردیده؛ و مکلف به رعایت نظر وی، مطابق با ترتیبات مقرر در وقف نامه است. و اگر واقف، در رابطه با اداره موقوفه، تصمیمی اتخاذ ننموده باشد؛ متولی باید همچون وکیلی امین، رفتار نماید.(1443141)
به موجب دادنامه شماره 9209970909100053 مورخه 18/2/1392 شعبه 3 دیوان عالی کشور، اگر متولی، با وجود منع واقف، مبنی بر اجاره موقوفه به مدت بیش از پنج سال، مال مزبور را برای پنج سال و حق تمدید مدت اجاره، اجاره دهد؛ تمدید مدت مزبور، فاقد وجهه قانونی است. (1443141)
انتقادات
متولی، باید همچون امین رفتار نموده؛ و ذکر لفظ "وکیل" در این ماده، زاید است.(46590)