ماده ۸ قانون آیین دادرسی کیفری

محكوميت به كيفر فقط ناشي از ارتكاب جرم است و جرم كه داراي جنبه الهي است ، مي تواند دو حيثيت داشته باشد : الف - حيثيت عمومي از جهت تجاوز به حدود و مقررات الهي يا تعدي به حقوق جامعه و اخلال در نظم عمومي ب - حيثيت خصوصي از جهت تعدي به حقوق شخص يا اشخاص معين

توضیح واژگان

منظور از جنبه الهی آن است که در نظام اسلامی،ارتکاب جرم نقض اوامر و نواهی الهی است.از خصیصه جرائم حق الهی آن است که قابل گذشت نیستند و برای تعقیب نیازی به شکایت شاکی خصوصی نیست.

پیشینه

در گذشته درباره این موضوع ماده 2 قانون آیین دادرسی کیفری در دادگاه های عمومی و انقلاب 1378 کلیه جرایم را دارای جنبه الهی دانسته بود و در بند اول ماده 2 از جرائمی نام برده بود که در شرع مجازات آنها معین شده است و از آن جمله حدود و تعزیر شرعی را نام برده بود.همچنین در بند دوم ماده 2 دسته ای از جرایم را مبین تعدی به حقوق جامعه دانسته بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

تفکیک جنبه عمومی و خصوصی جرم از زمانی آغاز شد که جامعه برای خود نفعی مستقل از زیاندیده برای تعقیب و مجازات قائل شده بود و پیش از آن مجازات بیشتر صبغه جبران خسارت زیاندیده را داشت. پیش از این قانونگذار جنبه الهی را برای تمامی جرائم قائل شده است اما از نظر دادرسی و اعمال قواعد آن همه جرایم را در دو دسته حیثیت عمومی و خصوصی تقسیم کرده بود.اینکه همه جرایم واجد جنبه الهی باشد امر ماهوی است و نیاز به دلیل دارد.اما با این استدلال که هر دو جنبه حق تعقیب برای جامعه ایجاد میکند و هر دو غیر قابل گذشت هستند مگر در مواردی که قانونگذار یا شارع آنها را قابل گذشت اعلام کرده باشد،میتوان جنبه الهی و عمومی را مترادف دانست. از طرف دیگر گفته شده است تمامی جرایم دارای جنبه عمومی هستند اما برخی علاوه بر آن دارای جنبه خصوصی نیز هستند. به هر حال هر جرمی که اتفاق می افتد میتواند واجد یکی از این دو جنبه یا هر دو آنها باشد.

سوابق فقهی

فقیهان حنفی حق الله را به دو نوع تقسیم کرده اند .1- حقی که به طور خالص ویژه خداوند است و به هیچ وجه جنبه فردی ندارد مانند شرب خمر و 2- حقی که مربوط به خداست اما جنبه ای از آن نیز به اشخاص برمیگردد مانند قذف . ضمنا برخی فقها بر این باور هستند که تعزیراتی که از حقوق الهی هستند با توبه کردن قابل اسقاط می باشند ولی اگر حق الناس باشند با توبه کردن ساقط نمی شوند.

انتقادات

طبق قانون آیین دادرسی کیفری جدید تمامی جرائم دارای حیثیت عمومی هستند و برخی از جرائم حیثیت خصوصی دارند و این امر قابل مناقشه است زیرا تعداد زیادی از جرایم وجود دارند که تنها جنبه شخصی دارند و به جنبه الهی خدشه وارد نمی کنند. برای مثال اهانت به دیگری، تهدید و ایراد ضربه عمدی به وی.