بررسی حقوقی حریم مخازن آبی

عنوان	بررسی حقوقی حریم مخازن آبی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	عبدالرضا مقصودی مال امیری
استاد راهنما	هدایت الله سلطانی نژاد
استاد مشاور	سیدحسن شبیری زنجانی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

بررسی حقوقی حریم مخازن آبی عنوان پایان نامه ای است که توسط عبدالرضا مقصودی مال امیری، با راهنمایی هدایت الله سلطانی نژاد و با مشاوره سیدحسن شبیری زنجانی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

چکیده

مخازن آبی (منابع)ا عم از زیر زمینی یا سطحی و جاری از حیاتی ترین عوامل زیست محیطی جامعه بشری بوده و هست چنانکه خداوند متعال می فرماید آب مایه حیات است و جهان طبیعت را به وسیله آن زنده می گرداند و بدین جهت آب از دیرباز مورد توجه جامعه بشری بوده و جهت حفظ آن می کوشد. امروزه علاوه براینکه آب یکی از حیاتی ترین عوامل زنده بودن موجودات روی کره خاکی است یکی از مهمترین وسایل تولید انرژی و توسعه و رونق جوامع بشری، منابع آبی است در زمان های قبل از ظهور پیامبر اعظم (ص) نیز در دین زرتشت به حریم چشمه قنات و چاه اشاراتی شده است در زمان پیامبر نیز روایت شده است که پیامبر اسلام برای چشمه، قنات و چاه حریم تعیین کرده و تصرف آن که منافی با حق حریم بوده را تحریم نموده است سپس سیره امامان معصوم چنین بوده فقهای اسلامی نیز به تبعیت از آنها و با تمسک به روایات و احادیث برای چاه و چشمه، قنات، دیوار، خانه و ... حریم تعیین نموده اند موارد عدم رعایت آن حریم را بیان نموده اند هر چند به صورت مدون نبوده است اما با توجه به اعتقادات دینی مردم جامعه بسیار بازدارنده بوده است. لیکن درقرن اخیر در جهت ضرورت و برای تنظیم روابط اجتماعی و تعیین حدود و حقوق اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی خواه خصوصی و یا دولتی و برای جلوگیری از تجاوز افراد به حقوق یکدیگر رعایت مصالح ومنافع عامه ( منافع ومضارعمومی) مسایل فنی و بهداشت عمومی و جهت پیشگیری از ورود ضرر از تصرفات غیر قانونی و بعضا عدوانی، دولت اقدام به وضع قوانین نموده است که بعضا آمره و لازم الاجرا است. دربحث حریم ، قوانین متعددی به تصویب رسیده است در بحث حریم مخازن آبی به نحوه اخص مانند حریم رودخانه ، دریا ، چشمه و ... قوانینی وضع شده است که از جمله آنها می توان قانون توزیع عادلانه آب و قانون راجع به قنوات–قانون اراضی مستحدثات ساحلی اشاره نمود. که نتیجه این قوانین وجود منطقه ممنوعه برای مخازن آبی به منظور حفظ و حراست و کمال انتفاع از آنها می باشد با وجود این هر چند که قوانین پراکنده و مجملی در خصوص حریم به تصویب رسیده است. اما بصورت یک قانون خاص و ویژه عمل نشده است و حقوق دانان و فقیه ان نیز بسیار پراکنده و کوتاه به این موضوع پرداخته اند نگارند در تحقیق حاضر با عنوان برسی حقوقی حریم مخازن آبی، تبیین می نماید که حریم چیست؟ مفهوم و انواع آن کدام است؟ ماهیت حریم چگونه است؟ مبانی حریم را بر دو پایه مبانی نظری (حقوقی و فقهی) و مبانی قانونی تشریح نموده است، آثار مخازن آبی را نیز در دو مبحث مبانی نظری و قانونی بررسی و تجزیه و تحلیل می نماید.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده ۱مقدمه ۳الف ) بیان مسیله و هدف از انتخاب آن ۴ب) پیشینه تحقیق ۵ج) روش تحقیق ۵د)سوالات و فرضیات اصلی تحقیق ۵ر)ساختار تحقیق و مبانی و چرایی آن ۶نشانه های اختصاری ۷فصل اول : مفهوم حریم و اقسام آنپیش گفتار ۹مبحث اول :مفهوم حریم ۱۰بند اول : مفهوم نظری ۱۳الف : تعریف حریم از نظر فقیهان ۱۳ب: تعریف حریم از نظر حقوقدانان ۱۷بند دوم : مفهوم قانونی ۲۱مبحث دوم : انواع حریم و حدود آن ۲۵بند اول : انواع حریم از لحاظ نظری ۲۵الف : انواع حریم از نظر فقهی ۲۵۱–حریم نهر ۲۶۲–حریم چشمه ۲۶۳– حریم چاه ۲۷۴– حریم خانه ۲۷۵– حریم دریاها ، دریاچه ها و تالاب ها ۲۸۶– حریم دیوار ۲۹ب: انواع حریم از نظر حقوقدانان ۳۱بند دوم : انواع حریم از نظر قانونی ۳۷الف : از نظر قانون مدنی ۳۷ب: از نظر سایر قوانین و مقررات ۴۳بند سوم: از نظر نویسنده ۴۵۱–چشمه ، قنات و چاه ۴۵۲–حریم رودخانه ها

۳– دریاها ، دریاچه ها و تالاب ها ۴۶۴– مخازن آبی که بوسیله لوله و امثال آن هدایت می شوند ۴۷۵– مسیلها ، زهکشی ها ، تاسیسات آبی ۴۸۶– دریاچه های احداثی پشت سدها ( مخازن آبی ) ۴۸مبحث سوم : حق ارتفاق و ماهیت حقوقی حریم مخازن آبی ۴۹بند اول : تعریف حق ارتفاق ۴۹بند دوم : ویژگیهای حق ارتفاق ۵۰الف : حق ارتفاق حقی عینی است ۵۰ب: حق ارتفاق ، حق دایم است ۵۱ج: حق ارتفاق حق تبعی است ۵۱د: حق ارتفاق ، حق غیر قابل تجزیه است ۵۱بند سوم : تفاوت حق حریم و حق ارتفاق ۵۴الف : حق ارتفاق بموجب عقد قرار داد ۵۴ب: حقوقدانان یکی دیگر از عوامل کسب حق ارتفاق ۵۵ج: قاعده ثبوت ارتفاق ۵۵بند چهارم : ماهیت حقوقی حریم مخازن آبی ۵۶نتیجه گیری ۶۰نظر نگارنده ۶۲شرایط ایجاد حق حریم ۶۶بند پنجم : احیاء موات در حقوق امروزی ۷۰بند ششم : ماهیت حریم از نظر نگارنده ۷۵فصل دوم : مبانی حریمتاریخچه حریم ۷۹مبحث اول :مبانی نظری حریم مخازن آبی ۸۲بند اول : اجماع و سنت ۸۳الف : اجماع ۸۴ب : روایات (سنت) ۸۵بند دوم : عقل و قاعده فقهی لاضرر ۸۸الف : عقل ۸۸ب : قاعده فقهی لاضرر ۸۹مبحث دوم : مبانی قانونی حریم مخازن آبی ۱۰۰بند اول : مبانی قانونی حریم دریاها و دریاچه های پشت سدها ۱۰۱الف : قانون اراضی مستحدث و ساحلی مصوب ( ۲۹/۴/۱۳۵۴ ) ۱۰۱ب) : تصویب نامه ۲۵۳۲–۲۱/۲/۱۳۴۸ هیات وزیران راجع به تعیین حریم خلیج فارس و دریای عمان ۱۰۲ج : قانون مربوط به اراضی ساحلی مصوب ۲۵/۵/۱۳۴۶ ۱۰۲د : قانون تعیین حریم دریاچه احداثی در پشت سدها ( مصوب

تیرماه ۱۳۴۴ ) ۱۰۳ه– : تصویب نامه هیات وزیران راجع به حریم دریاچه احداثی در پشت سدها به شماره ۴۲۲۶۲–۲۲/۷/۱۳۴۶ ۱۰۳خ : قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب ۱۳۴۷ ۱۰۴ز : لایحه قانونی مالکیت و بهره برداری از اراضی واقع در آبخور سد دز و الغاء قرار دادهای کشت وصنعت ( مصوب ۱/۷/۱۳۵۸ ) ۱۰۴ر: سایر قوانین : ۱۰۴بند دوم – مبانی قانونی چاه و قنات ۱۰۴الف : قانون مدنی مصوب ۱۸/۲/۱۳۰۷ ۱۰۴ب: قانون راجع به قنوات مصوب سال ۹/۶/۱۳۰۹ ۱۰۵ج: قانون معادن مصوب سال ۱۳۱۷ ۱۰۶د: قانون فروش خالصجات مصوب سال ۱۳۳۴

ه– : قانون معادن مصوب سال ۱۳۳۶ ۱۰۷ز– آیین نامه اجرایی قانون فروش خالصجات مصوب سال ۱۳۳۶ ۱۰۷د– قانون حفظ و حراست منابع آب های زیر زمینی کشور مصوب سال ۱۳۴۵ ۱۰۷ذ– قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب سال ۱۳۴۷ ۱۰۸خ: قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱ ۱۰۹ح: قانون معادن مصوب سال ۱۳۶۲ ۱۱۰ق: نظریات مشورتی و رویه قضایی ۱۱۰بند سوم : مبانی قانونی حریم رودخانه ها ۱۱۴الف : قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب سال ۱۳۴۷ ۱۱۴ب– قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱ ۱۱۴ج– آیین نامه مربوط به بستر به حریم رودخانه ها ، انهار ، مسیل ها ، مرداب ها ، برکه های طبیعی و شبکه های آبرسانی ، آبیاری و زهکشی مصوب ۱۱/۸/۱۳۷۹ ۱۱۵بند چهارم – مبانی قانونی حریم مرداب و برکه ۱۱۷الف : قانون توزیع عادلانه آب مصوب ۱۳۶۱ ۱۱۷ب: آیین نامه مربوط به بستر وحریم رودخانه ها و انهار و مسیل ها و مرداب ها و برکه های طبیعی و شبکه های آبرسانی ، آبیاری و زهکشی مصوب ۱۶/۸/۱۳۷۹ ۱۱۷بند پنجم: مبانی قانونی حریم چشمه ها ۱۱۸الف : قانون مدنی ۱۱۸ب: قانون توزیع عادلانه آب ۱۱۹ج: آیین نامه اجرایی قانون توزیع عادلانه آب مصوب ۱۶/۱۲/۱۳۶۱ ۱۱۹بند ششم: مبانی قانونی حریم کانال های احداثی و لوله های آبرسانی ۱۲۰الف : قانون انجام لوله کشی آب و فاضلاب تهران مصوب سال ۱۳۳۰ ۱۲۰ب: قانون برنامه عمرانی سوم مصوب ۱۳۴۶ ۱۲۱ج:لایحه قانونی رفع تجاوز از تاسیسات آب و برق کشور که در جلسه مورخ ۳/۴/۵۹ به تصویب شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران رسیده است ۱۲۱د: قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱ ۱۲۲ذ: آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها و انهار و مسیل ها ۱۲۲ر– آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها ، انهار ، مسیل ها ، مرداب ها ، برکه های طبیعی و شبکه های آبرسانی ، آبیاری و زهکشی مصوب سال ۱۳۷۹ ۱۲۳ظرفیت کانال ها ، انهار مستحدثه و شبکه های آبیاری و زهکشی ۱۲۳فصل سوم : آثار حریم انواع اراضی ۱۲۶مبحث اول : آثار نظری حریم مخازن آبی ۱۳۰بند اول : آثار حریم مخازن آبی از نظر فقیهان ۱۳۰بند دوم : آثار حریم مخازن آبی از نظر حقوقدانان ۱۳۴مبحث دوم : آثار قانونی حریم مخازن آبی ( منابع آب ) ۱۳۷بند اول : قاعده سلب مالکیت ۱۳۷الف : قانون مدنی ۱۳۷ب : قانون اساسی ۱۳۹ج : قانون پیشگیری و مبارزه با خطرات سیل ۱۴۰د: قانون تعیین حریم دریاچه های احداثی و پشت سدها ۱۴۴بند دوم : قوانین و مقررات ۱۴۹الف : از آیین نامه پیش آمدگی ساختمانی در گذرها مصوب سال ۱۳۱۸

ب: از قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب ۷/۴/۱۳۴۹ با اصلاحات و الحاقات

ج : از قانون اراضی مستحدث و ساحلی مصوب ۲۹/۴/۱۳۵۴ ۱۵۱د : از لایحه قانونی رفع تجاوز از تاسیسات آب و برق کشور مصوب ۳/۴/۱۳۵۹ ۱۵۱ذ: از لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهر ها مصوب ۳/۳/۱۳۵۹

ر : از قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۲۷/۴/۱۳۶۹

ز: از قانون توزیع عادلانه آب مصوب ۶/۱۲/۱۳۶۱

ه– : از قانون معادن مصوب ۲۷/۲/۱۳۷۷

بند سوم : آثار حریم مخازن آبی درسایر قوانین و مقررات ۱۵۲بند چهارم : رویه قضایی ۱۵۸نتیجه گیری ۱۶۶پیشنهاد

منابع و ماخذ

کلیدواژه ها

• حریم
• منابع آب
• نظام حقوقی
• قانون و قانون گذاری
• حق ارتفاق
• زمین موات
• زمین دایر
• مصداق
• مبانی (فقه)
• احکام فقهی
• حق حریم
• حق ارتفاق
• اراضی موات
• اراضی محیات
• مصداق حریم