بررسی فقهی حقوقی نکاح معاطاتی

بررسی فقهی حقوقی نکاح معاطاتی عنوان پایان نامه ای است که توسط فاطمه توشه روز، با راهنمایی سیدمهدی دادمرزی و با مشاوره سیدحسن وحدتی شبیری در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

عنوان	بررسی فقهی حقوقی نکاح معاطاتی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	فاطمه توشه روز
استاد راهنما	سیدمهدی دادمرزی
استاد مشاور	سیدحسن وحدتی شبیری
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	دانشگاه قم

چکیده

امروزه جهت انعقاد عقود از طرق متفاوتی بهره گرفته می شود، به عبارتی این نظریه در کلیه جوامع امروزی پذیرفته شده است که الفاظ جهت انشا عقد طریقی هستند و موضوعیت ندارند. نظر یه معاطات با مضمون صحت انشا عقود باایجاب و قبول فعلی در فقه و حقوق ایران نیزبه عنوان نظریه عمومی، مورد پذیرش قرار گرفته است، اما در مورد عقد نکاح به دلیل اهمیت خاص آن ادعای انصراف شده است که جای تامل دارد و در این پژوهش سعی شده به این مهم پرداخته شود بنا بر اینکه خاستگاه قانون مدنی ایران فقه است، بررسی آرا فقهای امامیه در این زمینه و سپس پرداختن به نظریات حقوقی و بیان استدلالات شخصی ضروری به نظر میرسد.طرز تلقی فقها از معاطات و نکاح معاطاتی متفاوت است. آنچه در این نوشتار از این اصطلاح مد نظر است، انشا عقد نکاح بدون اجرای صیغه ایجاب و قبول است. بطور کلی ادله ارایه شده جهت فساد نکاح معاطاتی اجماع، سنت، سیره، روایات و استصحاب و ادله صحت اطلاقات و عمومات ادله و روایات معرفی شده اند. بررسی این ادله ما را نسبت به پذیرش حکم صحت نکاح معاطاتی متمایل نموده است، با این وجود، چنین گرایشی نافی این امر نمی باشد که انعقاد هر عقدی به خصوص نکاح با ایجاب و قبول لفظی از این جهت که کمتر قابل خدشه می باشد، مبتنی بر حزم بیشتری است.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

بیان مساله ۱

محدوده پژوهش ۴

اهداف ۵

سوالات ۵

فرضیه ها ۶

پیشینه پژوهش ۷

روش تحقیق ۸

مشکلات تحقیق ۸

سامانه پژوهش ۸

فصل اول– کلیات ۱۰

مبحث اول– توصیف نکاح ۱۱

گفتار اول– مفهوم واهمیت نکاح ۱۱

۱ معنای لغوی نکاح ۱۱

۲ معنای اصطلاحی نکاح ۱۲

۲–۱ واژه نکاح در کلام فقها ۱۲

۲–۲ معنای نکاح در حقوق ۱۳

۳ اهمیت نکاح ۱۵

گفتار دوم– مفهوم معاطات در نکاح ۲۰

۱ مفهوم معاطات ۲۰

۱–۱ معنای لغوی معاطات ۲۱

۱–۲ معنای اصطلاحی معاطات ۲۳

۲ مفهوم نکاح معاطات و انواع آن ۲۶

۲–۱ مفهوم و ماهیت نکاح معاطات ۲۶

۲–۲ انواع نکاح معاطات ۲۷

۲–۲–۱ نکاح با الفاظی غیر از صغیه ۲۸

۲–۲–۲ نکاح با کتابت ۲۹

۲–۲–۳ نکاح عملی ۳۰

مبحث دوم– نهادهای قابل مقایسه با نکاح معاطاتی ۳۳

گفتار اول– روابط میان زن و مرد، قبل از اسلام ۳۳

۱ نکاح مقت (وراثتی) ۳۳

۲ استبقاء ۳۴

۳ مضامده ۳۴

۴ مخادنه ۳۵

۵ نکاح وهط ۳۵

۶ ملک یمین ۳۶

گفتار دوم – قرارداد زندگی مشترک در اروپا ۳۸

۱ مفهوم و ماهیت قرارداد مدنی زندگی مشترک ۳۹

۱–۱ شرایط ماهوی قرارداد مدنی زندگی مشترک ۴۲

۱–۱–۱ بیگانه بودن طرفین ۴۲

۱–۱–۲ مجرد بودن ۴۳

۱–۲ شرایط شکلی قرارداد مدنی زندگی مشترک ۴۳

۲ آثار قرارداد مدنی زندگی مشترک ۴۴

۲–۱ آثار قرارداد مدن زندگی مشترک در رابطه با طرفین ۴۴

۲–۱–۱ همیاری مادی ۴۴

۲–۱–۲ وضعیت اموال ۴۵

۲–۱–۳ مالیات مشترک ۴۵

۲–۱–۴ صدور مجوز اقامت ۴۵

۲–۲ آثار قرارداد مدنی زندگی مشترک نسبت به اشخاص ثالث ۴۶

۲–۲–۱ مسیولیت مشترک ۴۶

۲–۲–۲ حق انتقال اجاره ۴۶

۲–۲–۳ استفاده از تامین اجتماعی ۴۶

۲–۲–۴ تسهیلات شغلی ۴۷

۳ پایان قرارداد مدنی زندگی مشترک ۴۷

۳–۱ فوت ۴۷

۳–۲ ازدواج ۴۷

۳–۳ توافق طرفین ۴۷

۳–۴ فسخ به اراده یکی از طرفین ۴۸

۴ مقایسه قرارداد مدنی زندگی مشترک با نکاح معاطاتی ۴۸

فصل دوم–عدم اعتبار تلفظ در انعقاد نکاح ۵۲

مبحث اول– تبیین نظریه عمومی معاطات ۵۵

گفتار اول – جریان معاطات در بیع ۵۵

۱ تحولات بیع معاطاتی در فقه ۵۶

۱–۱ بطلان معامله معاطاتی ۵۶

۱–۲ صحت معامله معاطاتی ۵۷

۱–۲–۱ معاطات معاوضه مستقل ۵۷

۱–۲–۲ معاطات مفید اباحه تصرف ۵۸

۱–۲–۳ معاطات مفید ملکیت ۵۹

۱–۲–۳–۱ معاطات مفید ملکیت جایز ۶۰

۱–۲–۳–۲ معاطات مفید ملکیت لازم ۶۰

۲ تحولات بیع معاطاتی در حقوق ۶۶

گفتار دوم – جریان معاطات در سایر عقود ۶۷

معاطات در اجاره ۶۷

۱–۱ تحولات اجاره معاطاتی در فقه ۶۷

۱–۲ تحولات اجاره معاطاتی در حقوق ۶۹

۲ جریان معاطات در رهن ۷۱

۲–۱ رهن معاطاتی درفقه ۷۱

۲–۲ رهن معاطاتی در حقوق ۷۲

۳ جریان معاطات در هبه ۷۳

۳–۱ هبه معاطاتی در فقه ۷۳

۳–۲ هبه معاطاتی در حقوق ۷۴

۴ جریان معاطات در عاریه، ودیعه، وکالت ۷۴

۴–۱ عاریه، ودیعه و وکالت معاطاتی در فقه ۷۴

۴–۲ عاریه، ودیعه و وکالت معا طاتی در حقوق ۷۵

گفتار سوم– عدم خصوصیت لفظ در نظریات فقهی ۷۷

مبحث دوم– جریان معاطات در نکاح ۸۴

گفتار اول – نکاح معاطاتی در فقه ۸۵

گفتار دوم– نکاح معاطاتی در حقوق ۸۹

فصل سوم– وضعیت نکاح معاطاتی ۹۲

مبحث اول– ادله فساد نکاح معاطاتی ۹۳

گفتار اول– اجماع ۹۳

۱ اعتبار اجماع نزد امامیه ۹۴

۲ بررسی اجماع درباره حکم نکاح معاطاتی ۹۸

۲–۱ فساد نکاح معاطاتی ۹۹

۲–۲ شرطیت صیغه در نکاح ۱۰۰

۲–۳ سکوت فقها در بیان حکم نکاح معاطاتی ۱۰۱

۲–۴ صحت نکاح معاطاتی ۱۰۳

گفتار دوم– سنت ۱۰۸

۱ تعریف سنت ۱۰۸

۲ احادیث و روایات در مورد نکاح معاطاتی ۱۰۸

۳ سیره معصومین درمورد نکاح معاطاتی ۱۱۳

گفتار سوم– عرف (بناء عقلا، سیره عقلاییه) ۱۱۶

۱ ارزش و اعتبار عرف ۱۱۶

۲ تاثیر عرف در نکاح معاطاتی ۱۱۹

گفتار چهارم – سیره متشرعه ۱۲۱

۱ تعریف سیره متشرعه ۱۲۱

۲ پیشینه کاربردی سیره متشرعه ۱۲۳

۳ اعتبار سیره متشرعه ۱۲۴

۴ تاثیر سیره متشرعه درنکاح معاطاتی ۱۲۸

گفتارپنجم – اصل استصحاب ۱۲۹

۱ تعریف استصحاب ۱۲۹

۲ جریان استصحاب در نکاح معاطاتی ۱۳۱

مبحث دوم– ادله صحت نکاح معاطاتی ۱۳۵

گفتار اول– اطاقات و عمومات ادله ۱۴۰

گفتار دوم– روایات راجع به اثبات نکاح معاطاتی ۱۴۴

نتیجه گیری و پیشنهاد ۱۴۸

فهرست ماخذ و منابع ۱۵۴

چکیده انگلیسی ۱۶

کلیدواژه ها

• ازدواج
• قانون مدنی
• رابطه زناشویی
• اسلام
• عقد نکاح
• معاطات
• نکاح معاطاتی
• فقه
• قانون مدنی
• فقه
• عقد ازدواج
• هبه
• معاطات