بررسی نسبت میان هرمنوتیک حقوقی و آرای تفسیری شورای نگهبان
بررسی نسبت میان هرمنوتیک حقوقی و آرای تفسیری شورای نگهبان نام مقاله ای است از خیر الله پروین و بهنام مبصری که در شماره دو دوره چهل و هفت (تیر 1396) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
هرمنوتیک فن فهم و دانش تفسیر است. چرخش‌های بنیادین در جهت‌گیری‌های هرمنوتیکی سبب شده است تا نتوان تعریف جامعی برای آن در نظر گرفت. به طور کلی هرمنوتیک دارای سه رویکرد خاص، عام و فلسفی است. هرمنوتیک عام یا کلاسیک برای متن معنای ثابت قائل است و در پی کشف مراد مؤلف است، اما در منظومۀ هرمنوتیک فلسفی، متن لزوماً معنای ثابتی ندارد، زیرا دارای فهم‌های حقیقی نامحدودی است که هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد. هرمنوتیک کلاسیک ارتباط نزدیکی با مبحث الفاظ در اصول فقه دارد. برعکس، مبانی فکری هرمنوتیک فلسفی با عقاید علمای اسلام دارای تعارضات فراوانی است. هرمنوتیک دانش درک و فهم متونی است که برحسب طبیعت موضوع خود تفسیرپذیرند. قوانین نیز به دلیل ابهام، نقص و سکوت قانون‌گذار به تفسیر نیاز دارند. بنابراین، تفسیر متون حقوقی شاخه‌ای از مباحث هرمنوتیک است که ذیل هرمنوتیک حقوقی از آن بحث می‌شود. قانون اساسی نیز از این امر مستثنا نیست. تفسیر قانون اساسی ذیل اصل 98 کار ویژۀ شورای نگهبان است. شورای نگهبان مرجعی قانونی با گرایش‌های فقهی- حقوقی است که در مقام تفسیر قانون اساسی با استفاده از دانش اصول فقه شیعی در پی کشف ارادۀ قانون‌گذار است. لذا آن دسته از گرایش‌های هرمنوتیکی که به معنای ثابت متن معتقدند قابل ارزیابی با آرای تفسیری شورای نگهبان‌اند، اما هرمنوتیک فلسفی که به فهم قابل تغییر از متن اعتقاد دارد، جایی در نظریات تفسیری شورای نگهبان ندارد.
کلیدواژه‌ها
- اصول لفظیه
- تفسیر شورای نگهبان
- هرمنوتیک حقوقی
- هرمنوتیک کلاسیک
- هرمنوتیک فلسفی