بررسی چالش های حقوقی تعرفه های ترجیحی صادرات واردات بین ایران و ترکیه

بررسی چالش های حقوقی تعرفه های ترجیحی صادرات واردات بین ایران و ترکیه عنوان پایان نامه ای است که توسط نادیا فدایی، با راهنمایی جمشید شریفیان در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

عنوان	بررسی چالش های حقوقی تعرفه های ترجیحی صادرات واردات بین ایران و ترکیه
رشته	حقوق تجارت بین الملل
دانشجو	نادیا فدایی
استاد راهنما	جمشید شریفیان
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

چکیده

کاهش نرخ های تعرفه واردات در چارچوب موافقتنامه های دو یا چندجانبه و رقابت در فضای تجارت آزاد درجهت افزایش کارآیی تولید و استفاده از صرفه های مقیاس از اهداف حقوق تجارت بین الملل کشورها می باشد. با این حال انعقاد قرارداد دوجانبه تخفیفات تعرفه ای و تجارت ترجیحی ما بین دولت های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه اعتراضاتی را در بین تولیدکنندگان، صنعت گران، فعالان بخش خصوصی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی موجب گردید. لذا این پژوهش باهدف بررسی چالش های حقوقی تعرفه های ترجیحی صادرات واردات بین ایران و ترکیه با ارایه توصیفی از وضعیت موجود و مشکلات پیش رو تلاش می کند تا تصویری مناسب در این زمینه به دست آید. همچنین در این پژوهش روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای با استفاده از ابزار فیش برداری بوده. نتایج پژوهش نشان داد که عدم توجه به مزیت نسبی کشور در فهرست اقلام توافقنامه، ابهام درخصوص دلیل اخذ تخفیفات صرفا جهت صادرات کالای خام از طرف ترکیه ای، تخفیفات جهت واردات کالاهای صنعتی دارای تولیدات مشابه داخلی، نبود کار گروه حقوقی جهت کارشناسی موافقتنامه و نیز در حل و فصل اختلافات، ضرورت مشورت بیشتر وزارت صنعت، معدن و تجارت با نمایندگان بخش خصوصی و... ازجمله ایرادات مطرح شده به این موافقتنامه می باشد. به علاوه ابلاغ توافقنامه به دستگاه های مجری توسط هییت دولت بدون تایید مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفته، که ازجمله اشکالات نمایندگان مجلس شورای اسلامی به نحوه ابلاغ این موافقتنامه است. استدلال دولت جهت ابلاغ توافقنامه در قالب مصوبه هییت وزیران موضوع ماده(۱) قانون امور گمرکی در شرایطی مطرح شده است که تصویب موافقتنامه در کشور ترکیه منوط به تایید مجلس این کشور شده است. با نگاه به این قرارداد آنچه به وضوح دیده می شود تلاش پیگیر، موشکافانه و دقیق کارشناسان ترکیه ای در راستای انتخاب کالاهایی برای تعرفه تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه است. این قرارداد به گونه ای تنظیم شده است که نیازهای صنعتگران ترکیه به مواد خام را با کمترین هزینه تامین می کند و درعین حال بازار ایران را به عنوان یکی از بازارهای مطمین کالاهای ترک بدل می کند. این در حالی است که کارشناسان اقتصادی ایران که مسیول اصلی انعقاد این قرارداد بودند به نوعی با سهل انگاری خود جلوی پیشرفت صنعت این کشور را گرفتند و راه را برای ضربه زدن به تولیدکنندگان ایرانی گشودند. همچنین در بحث حل و فصل اختلافات این قرارداد از یک سیستم حل اختلاف اختصاصی که عموما شامل داوری و استفاده از هیات های حل اختلاف می باشد استفاده نگردیده است.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه

۱ بیان مساله

۲ ضرورت و اهمیت پژوهش

۳ اهداف پژوهش

الف هدف اصلی

ب اهداف فرعی

۴ سوالات پژوهش

الف سوال اصلی

ب سوالات فرعی

۵ فرضیههای پژوهش

الف فرضیه اصلی

ب فرضیه های فرعی

۶ پیشینه های پژوهش

۷ تعریف متغیرهای پژوهش

۸ نوع روش تحقیق

۹ جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق

۱۰ ساماندهی پژوهش

فصل اول: مفاهیم و مبانی نظری تعرفه ترجیحی مبحث اول: تاریخچه و مفاهیم تعرفه ترجیحی

گفتار اول: مفاهیم و ماهیت موافقتنامه های تجارت ترجیحی

گفتار دوم: پیشینه موافقتنامه های تجارت ترجیحی

گفتار سوم: تاریخچه و تعاریف مرتبط با تعرفه ترجیحی

بند اول: تاریخچه اعمال تعرفه ترجیحی

الف) انگلستان

ب) ایالات متحده آمریکا

ج) کشورهای دیگر

بند دوم: آشنایی با تعرفه کمرگی یا ترجیحی

بند سوم: چگونگی پیدایش، آشنایی و طبقه بندی با نمانکلاتور گمرکی

الف) آشنایی با نمانکلاتور گمرکی

ب) پیدایش نمانکلاتور hs

بند چهارم: تعرفه گمرکی و مالیات بر واردات

الف) تعرفه گمرکی

ب) آن دسته از مالیات بر ورود کالا که توسط گمرک اخذ نمی شود

ج) مالیات داخلی بر واردات

د) موارد دیگر مالیات بر واردات

مبحث دوم: گستره تعرفه های ترجیحی ایران با کشورها و سازمان ها

گفتار اول: مطالعه موردی اعمال تعرفه ترجیحی با کشورها توسط ایران

بند اول: ایران و ازبکستان

بند دوم: ایران و پاکستان

بند سوم: ایران و تونس

بند چهارم: ایران و سوریه

بند پنجم: ایران و کوبا

بند ششم: ایران و بوسنی و هرزکوبین

بند هفتم: ایران و قرقیزستان

بند هشتم: ایران و ونزویلا

بند نهم: ایران و ترکیه

گفتار دوم: تجارت ایران و ترکیه

بند اول: بررسی جایگاه ایران در تجارت جهانی ترکیه

بند دوم: بررسی موانع تعرفه ای

بند سوم: ساختار تعرفه ای ایران در واردات از ترکیه

مبحث سوم: حقوق تجارت بین الملل

گفتار اول: تعریف حقوق تجارت بین الملل

گفتار دوم: حقوق بازرگانی بین الملل

گفتار سوم: سازمان بین المللی

گفتار چهارم: اتاق بازرگانی بین المللی

بند اول: دیوان بین المللی داوری اتاق بازرگانی بین المللی

گفتار پنجم: حاکمیت دولت ها بر بازرگانی خارجی

فصل دوم: مطالعه تاثیر وجود تعرفه ترجیحی بر تجارت ایران با سازمان های منطقه ای و جهانی مبحث اول: موافقت نامه تعرفه ترجیحی با اتحادیه اروپا

گفتار اول: ترجیحات خاص برای کشورهای با کمترین درجه توسعه یافتگی

گفتار دوم: ترتیبات تشویقی ویژه برای رعایت استاندارد های کار و حمایت از حقوق کارگران

گفتار سوم: ترتیبات تشویقی ویژه برای رعایت استانداردهای زیست محیطی

گفتار چهارم: ترتیبات تشویقی ویژه برای مبارزه با تولید و ترانزیت مواد مخدر

گفتار پنجم: مروری بر طرح جدید نظام عمومی ترجیحات اتحادیه اروپا

بند اول: تداوم و حفظ تعرفه های پایینتر و استفاده از این ابزار برای کمک به کشورهای نیازمند ترجیحات

بند دوم: هدفگیری نظام عمومی ترجیحات به سمت کشورهای نیازمندتر

بند سوم: ایجاد و برقراری یک نظام ترجیحات سادهتر و با دسترسی آسانتر

بند چهارم: شفافسازی بیشتر معیار فراغت و هدفگیری آن به سمت کشورهای ذینفع اصلی

گفتار ششم: جزییات طرح ترتیب تشویقی (مدیریت توسعه پایدار) در برنامه جدید GSP اتحادیه اروپا

گفتار هفتم: بهبود در قواعد مبدا اتحادیه اروپا

گفتار هشتم: تقویت ابزارهای خروج موقت، اقدامات حفاظتی و ابزارهای مقابلمه با تقلب و تجارب مکارانه

بند اول: ترتیبات عام

بند دوم: ترتیبات خاص

بند سوم: ترتیب خاص و تشویقی (مدیریت توسعه پایدار)

گفتار نهم: تعرفه های عمومی

مبحث دوم: موافقت نامه با کشور های عضو پیمان همکاری خلیج فارس

گفتار اول: پتانسیل صادراتی ایران به کشورهای عربی منتخب ۵۰ مبحث سوم: موافقت نامه با کشورهای عضو اکو و کشورهای آسیای مرکزی

گفتار اول: بررسی ساختار تجاری، تعرفه ای و درآمدهای تعرفه ای ایران با کشورهای آسیای مرکزی

گفتار دوم: خلاصه نتایج محاسبات به شرح زیر می باشد:

مبحث چهارم: موافقت نامه با کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی

گفتار اول: حجم تجارت و تراز بازرگانی ایران با کشورهای عضو موافقت نامه

گفتار دوم: ارزش کل صادرات و واردات و درآمدهای تعرفه ای ایران

گفتار سوم: موانع تعرفه ای و درآمد تعرفه ای دولت

مبحث پنجم: موافقت نامه با کشورهای ضو D۸

گفتار اول: وضعیت تجارت ایران با گروه D۸ در زمینه محصولات کشاورزی و ساختار تعرفه ای موجود

فصل سوم: سیاستگذاری تجاری ایران در اعمال تعرفه ترجیحی با وجود تحریم های اقتصادی مبحث اول: شناسایی سیاست گذاری تجاری ایران

گفتار اول: چارچوب سیاست تجاری

بند اول: سیاست تجاری تعرفه ای ایران

بند دوم: سیاست تجاری بخشی

گفتار دوم: افزایش همکاری منطقه ای و یکپارچگی تعرفه ای

بند اول: تیوری منطقه ای گرایی اقتصادی

بند دوم: طی مراحل هماهنگی منطقه ای و یکپارچگی تعرفه ای با کشورها

بند سوم: نقدی بر وضعیت فعلی موافقت نامه های تجار منطقه ای در جهان

مبحث دوم: استفاده از تجارب کشورها در اعمال تعرفه و چگونگی تعامل با مقررات سازمان جهانی تجارت

گفتار اول: تجارب کشورهای پیشرفته

بند اول: تعرفه صنعتی در اوایل دوره پس از جنگ جهانی دوم

بند دوم: سیاست تجاری و عملکرد اقتصادی

گفتار دوم: تجارب کشورهای در حال توسعه

بند اول: مستعمرات

بند دوم: شبه مستعمرات

بند سوم: عملکرد اقتصادی تحت تجارت آزاد اجباری

بند چهارم: تجربه معاصر کشورهای در حال توسعه

مبحث سوم: مبانی مورد نظر برای تعیین کالاهای مورد نیاز در لیست تعرفه ترجیحی با وجود تحریم ها

گفتار اول: روش شناسی تعیین لیست کالاها و تعیین کالاهای مبادله ای

بنداول:روششناسی تعیین لیست کالاهایی که می بایست مشمول ترتیبات تعرفه ترجیحی قرارگیرند

بند دوم: تعیین مهمترین کالاهای مبادله ای

گفتار دوم: مشخصه موردی تعیین کالاها و پتانسیل های واردات و صادرات در سازمان اکو

بند اول: مشخصه پتانسیل واردات و صادرات کالا میان کشورهای عضو اکو

بند دوم: انتخاب بهترین روش کاهش تعرفه در بین کشورهای عضو اکو

فصل چهارم: بررسی توافق نامه تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه مبحث اول: اهداف موافقت نامه های تجارت ترجیحی

گفتار اول: اهداف انعقاد موافقت نامه های تجارت ترجیحی

بند اول: اهداف اقتصادی – تجاری

بند دوم: اهداف سیاسی– امنیتی

گفتار دوم: پیشینه انعقاد توافق نامه های تجارت ترجیحی میان ایران و سایر کشورها

گفتار سوم: پیشینه انعقاد توافق نامه دوجانبه با ترکیه

مبحث دوم: آسیب شناسی موافقت نامه های دوجانبه ترجیحی، بازرگانی و گمرکی در تجارت خارجی کشور

گفتار اول: مراحل تعمیق هم گرایی اقتصادی و تجاری

مرحله اول: موافقت نامه تجارت ترجیحی(PTA)

مرحله دوم: موافقت نامه تجارت آزاد FTA

مرحله سوم: اتحادیه گمرکی CU

مرحله چهارم: بازار مشترک CM

مرحله پنجم: اتحادیه اقتصادی EU

مرحله ششم: اتحادیه اقتصادی و پولی EMU

مرحله هفتم: هم گرایی کامل اقتصادی CEI

گفتار دوم: فرایند قانون گذاری در زمینه انعقاد موافقت نامه های دو یا چندجانبه

گفتار سوم: جایگاه حقوقی مرجع تصویب توافق نامه های تجارت ترجیحی در ایران

مبحث سوم: نگاهی به مبادلات تجاری میان ایران و ترکیه

گفتار اول: طبقه بندی اقلام صادراتی پیوست توافق نامه تجارت ترجیحی ایران و ترکیه

گفتار دوم: طبقه بندی اقلام وارداتی پیوست توافق نامه تجارت ترجیحی

مبحث چهارم: چالش های حقوقی تجارت خارجی در ایران

گفتار اول: مهمترین موانع و چالش ها، عبارتند از

بند اول: قوانین و مقررات تجاری

بند دوم: قوانین و مقررات گمرکی

بند سوم: قوانین و مقررات ارزی

بند چهارم: قوانین و مقررات بیمه

بند پنجم: قوانین و مقررات مالیاتی

بند ششم: قوانین و مقررات حمل ونقل

بند هفتم: موانع غیرتعرفه ای تجارت

بند هشتم: قوانین تعزیرات حکومتی

بند نهم: عدم الحاق به سازمان تجارت جهانی

بند دهم: مقررات مالکیت معنوی

مبحث پنجم: مکانیسم موافقتنامه های تجارت ترجیحی

گفتار اول: دادگاه های ملی

بند اول: داوری

بند دوم: مکانیسم های جایگزین

گفتار دوم: انتخاب قانون حاکم و دادگاه صالح

بند اول: امکان یا عدم امکان رجوع به دیوان های بین المللی

بند دوم: رجوع به دادگاه های خارجی

گفتار سوم : داوری

بند اول: علل رجوع به داوری

بند دوم: نحوه رجوع به داوری

بند سوم: داوری های موردی و نهادی

بند چهارم: قانون حاکم بر آیین داوری

گفتار چهارم: قانون حاکم بر ماهیت دعوا

بند اول: اجرای احکام خارجی

مبحث ششم: استدلال موافقان و مخالفان انعقاد توافق نامه تجارت ترجیحی ایران و ترکیه

نتیجهگیری

پیشنهادها

فهرست منابع و مآخذ

ضمایم

کلیدواژه ها

• حقوق تجارت بین الملل
• تعرفه های ترجیحی