مطالعه تطبیقی حق بهره برداری اشخاص از منابع آب شیرین

عنوان	مطالعه تطبیقی حق بهره برداری اشخاص از منابع آب شیرین
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	احمد هنری لطیف پور
استاد راهنما	رضا طجرلو
استاد مشاور	حسن بادینی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

مطالعه تطبیقی حق بهره برداری اشخاص از منابع آب شیرین عنوان پایان نامه ای است که توسط احمد هنری لطیف پور، با راهنمایی رضا طجرلو و با مشاوره حسن بادینی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

ماهیت ناپایدار آب چالش های مفهومی و عملی را پیش روی قانونگذاران قرار داده است. به لحاظ سنتی زمین یک نقش محوری در تدوین قواعد حاکم بر مالکیت و بهره برداری از منابع آب داشته است. قواعد سنتی بهره برداری از منابع آب عمدتا ناظر بر روابط بین مصرف کنندگان بوده و در آن کمتر به موضوع استفاده از منابع آب به عنوان یک مال عمومی توجه شده است. در نظام های مورد مطالعه امکان مالکیت بر پیکره آب های جاری در رودخانه ها وانهار طبیعی منتفی لکن به اشخاص امکان بهره برداری از منابع مذکور و تملک آب های استحصالی اعطاء شده است. در مواردی نیز حق مالکیت بر آب های استحصال شده مشروط به مصرف مفید آن آب ها شده است. با این حال کمبود منابع آب در عصر کنونی، نارسایی رویکردهای سنتی زمین محور، ایجاد نیازهای جدید، لزوم رعایت ملاحظات زیست محیطی و لزوم ایجاد تضمین کافی جهت حفظ سرمایه های اشخاص موجب گردیده قانونگذاران دست به تدوین نظام نوین تخصیص و ایجاد حقابه های مدرن بزنند. حقابه های مدرن در حقوق غرب بر مبنای قانون تشکیل می شوند، تکالیفی را برای دارنده به همراه دارند، لزوما گره خورده به قطعات خاصی از زمین نیستند، تضمین کافی را در اختیار بهره بردار قرار می دهند و از طریق تعریف حدود حق، شرایط لازم را جهت ایجاد بازار آب فراهم می آورند. نظام حقابه های مدرن در حقوق ایران نیز نفوذ یافته و به نحو دیگری بیان گردیده است. این پایان نامه با نگاه تطبیقی به قوانین آب سعی دارد که مقررات مذکور را توصیف و تبیین نماید.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

۱بخش اول: مفاهیم و ماهیت حقوقی حق بهره برداری از منابع آب ۸

۱–۱فصل اول: مفاهیم ۹

۱–۱–۱پیشینه آب در فرهنگ ها و ملل مختلف ۱۰

۱–۱–۱–۱آب در ایران باستان ۱۰

الف) آب در فرهنگ مذهبی ایران باستان ۱۱

ب) آب در فرهنگ سیاسی ایران باستان ۱۲

۱–۱–۱–۲نظام حقوقی حاکم بر آب در حقوق روم ۱۴

۱–۱–۱–۳نظام حقوقی حاکم بر آب در حقوق اسلام(فقه امامیه) ۱۸

۱–۱–۱–۴نظام حقوقی حاکم بر آب در حقوق کامن لا ۱۹

۱–۱–۱–۵نظام حقوقی حاکم بر آب در حقوق آمریکا ۲۱

۱–۱–۱–۶نظام حقوقی حاکم بر آب درحقوق ایران ۲۲

۱–۱–۲مفاهیم و اصطلاحات مربوطه در حقوق اموال ۲۳

۱–۱–۲–۱مال ۲۴

۱–۱–۲–۱–۱تعریف مال و انواع آن در حقوق آمریکا ۲۴

۱–۱–۲–۱–۲تعریف مال و انواع آن در حقوق اسلام(فقه امامیه) ۲۶

۱–۱–۲–۱–۳تعریف مال و انواع آن در حقوق ایران ۳۰

۱–۱–۲–۲مالکیت ۳۳

۱–۱–۲–۲–۱صفات مالکیت ۳۳

۱–۱–۲–۲–۲امتیازات مالکیت ۳۴

۱–۱–۲–۲–۳مراتب مالکیت ۳۶

۱–۱–۳مفهوم حقابه و اصطلاحات مرتبط ۳۸

۱–۱–۳–۱حقابه ۳۸

۱–۱–۳–۲آبهای سطحی ۴۱

۱–۱–۳–۳آبهای زیرزمینی ۴۲

۱–۱–۳–۴مصرف معقول ۴۳

۱–۱–۳–۵مصرف مفید ۴۴

۱–۲فصل دوم : ماهیت حقوقی حق بهره برداری از منابع آب ۴۵

۱–۲–۱ماهیت حقوقی آب ۴۵

۱–۲–۱–۱مالیت آب ۴۵

۱–۲–۱–۱–۱حقوق آمریکا ۴۶

۱–۲–۱–۱–۲فقه و حقوق ایران ۴۷

۱–۲–۱–۲معیار تفکیک آبهای عمومی از خصوصی ۵۰

۱–۲–۱–۲–۱حقوق آمریکا ۵۰

۱–۲–۱–۲–۲حقوق اسلام(فقه امامیه) ۵۰

۱–۲–۱–۲–۳حقوق ایران ۵۱

۱–۲–۱–۳مالکیت دولت بر آبهای عمومی ۵۲

۱–۲–۱–۳–۱حقوق آمریکا ۵۲

۱–۲–۱–۳–۲حقوق اسلام(فقه امامیه) ۵۶

۱–۲–۱–۳–۳حقوق ایران ۵۷

۱–۲–۲ماهیت حق اشخاص بر آب ۵۸

۱–۲–۲–۱ماهیت حق اشخاص بر آب در حقوق آمریکا ۵۹

۱–۲–۲–۱–۱آبهای سطحی ۵۹

۱–۲–۲–۱–۲آبهای زیرزمینی ۶۲

۱–۲–۲–۲ماهیت حق اشخاص بر آب در حقوق اسلام(فقه مامیه) ۶۴

۱–۲–۲–۲–۱ماهیت حق اشخاص بر آبهای عمومی ۶۴

۱–۲–۲–۲–۲ماهیت حق اشخاص بر آبهای خصوصی ۶۶

۱–۲–۲–۲–۳ماهیت حق اشخاص بر آبهای مردد ۶۹

۱–۲–۲–۳ماهیت حق اشخاص بر آب در حقوق ایران ۷۶

۱–۲–۲–۳–۱قانون مدنی ۷۶

۱–۲–۲–۳–۲قوانین جدید ۸۱

۱–۲–۳ویژگی های حقابه ۸۴

۱–۲–۳–۱ویِژگی های حقابه در حقوق آمریکا ۸۴

۱–۲–۳–۱–۱مالکانه بودن حقابه ۸۵

۱–۲–۳–۱–۲غیر منقول بودن حقابه ۸۸

۱–۲–۳–۲ویِژگی های حقابه در حقوق اسلام(فقه امامیه) ۸۹

۱–۲–۳–۲–۱حقابه(به معنای اخص) یک حق تبعی است ۸۹

۱–۲–۳–۲–۲حقابه(به معنای اخص) گره خورده به یک زمین خاص است ۸۹

۱–۲–۳–۲–۳حقابه یک حق دایمی است ۹۰

۱–۲–۳–۲–۴قابلیت نقل و انتقال حقابه ۹۱

۱–۲–۳–۲–۵غیر منقول بودن حقابه ۹۴

۱–۲–۳–۲–۶قابل اسقاط بودن حقابه ۹۵

۱–۲–۳–۳ویِژگی های حقابه در حقوق ایران ۹۵

۱–۲–۳–۳–۱حقابه(به معنای خاص) یک حق تبعی است ۹۵

۱–۲–۳–۳–۲حقابه یک حق دایمی است ۹۶

۱–۲–۳–۳–۳قابلیت نقل و انتقال حقابه ۹۶

۱–۲–۳–۳–۴غیر منقول بودن حقابه ۹۸

۱–۲–۳–۳–۵ قابل اسقاط بودن حقابه ۹۸

۲بخش دوم: قواعد حاکم بر بهره برداری از منابع آب ۱۰۰

۲–۱فصل اول: قواعد سنتی حاکم بر بهره برداری از منابع آب ۱۰۱

۲–۱–۱ارتباط سنتی آب و زمین ۱۰۱

۲–۱–۱–۱ارتباط سنتی آب و زمین در حقوق روم ۱۰۱

۲–۱–۱–۲ارتباط سنتی آب و زمین در نظام حقوق کامن لا ۱۰۲

۲–۱–۱–۳ارتباط سنتی آب و زمین در حقوق اسلام(فقه امامیه) ۱۰۴

۲–۱–۱–۴ارتباط سنتی آب و زمین در حقوق ایران ۱۰۵

۲–۱–۲قواعد بهره برداری از آبهای سطحی ۱۰۷

۲–۱–۲–۱قواعد بهره برداری از آبهای سطحی در حقوق آمریکا ۱۰۷

۲–۱–۲–۱–۱قاعده حقوق ساحلی ۱۰۷

۲–۱–۲–۱–۲قاعده اولین تصاحب ۱۱۲

۲–۱–۲–۲قواعد بهره برداری از آبهای سطحی در حقوق اسلام(فقه امامیه) ۱۱۵

۲–۱–۲–۲–۱قواعد بهره برداری از رودخانه ها و انهار غیر مملوک ۱۱۵

۲–۱–۲–۲–۲قواعد بهره برداری از انهار مملوک ۱۱۹

۲–۱–۲–۳قواعد بهره برداری از آبهای سطحی در قانون مدنی ایران ۱۲۱

۲–۱–۲–۳–۱قواعد بهره برداری از رودخانه ها و انهار غیر مملوک ۱۲۱

۲–۱–۲–۳–۲قواعد بهره برداری از انهار مملوک ۱۲۳

۲–۱–۳قواعد بهره برداری از آبهای زیرزمینی ۱۲۴

۲–۱–۳–۱قواعد بهره برداری از آبهای زیرزمینی در حقوق آمریکا ۱۲۴

۲–۱–۳–۱–۱قاعده مالکیت مطلق ۱۲۴

۲–۱–۳–۱–۲قاعده مصرف معقول ۱۲۵

۲–۱–۳–۱–۳قاعده حقوق به هم پیوسته ۱۲۷

۲–۱–۳–۱–۴باز تعریف مسیولیت مدنی ۱۲۷

۲–۱–۳–۱–۵قاعده اولین تصاحب ۱۲۸

۲–۱–۳–۲قواعد بهره برداری از آبهای زیرزمینی در فقه و قانون مدنی ۱۲۹

۲–۲فصل دوم: قواعد مدرن حاکم بر بهره برداری از منابع آب ۱۳۰

۲–۲–۱نحوه برخورد با حقوق مکتسبه اشخاص بر آب ۱۳۲

۲–۲–۱–۱نحوه برخورد با حقوق مکتسبه اشخاص در حقوق آمریکا ۱۳۲

۲–۲–۱–۲نحوه برخورد با حقوق مکتسبه اشخاص در حقوق ایران ۱۳۵

۲–۲–۲نحوه کسب یک حقابه جدید در نظام حقابه های مدرن ۱۳۸

۲–۲–۲–۱نحو کسب یک حقابه جدید در حقوق آمریکا ۱۳۸

۲–۲–۲–۲نحوه کسب یک حقابه جدید در حقوق ایران ۱۴۰

۲–۲–۳ماهیت حقوقی حقابه های مدرن ۱۴۳

۲–۲–۴تعیین حدود حقابه های مدرن ۱۴۴

۲–۲–۴–۱آبهای زیرزمینی ۱۴۵

۲–۲–۴–۱–۱حقوق آمریکا ۱۴۷

۲–۲–۴–۱–۲حقوق ایران ۱۵۰

۲–۲–۴–۲آبهای سطحی ۱۵۱

۲–۲–۴–۲–۱حقوق آمریکا ۱۵۱

۲–۲–۴–۲–۲حقوق ایران ۱۵۱

۲–۲–۵مدت حقابه های مدرن ۱۵۲

۲–۲–۵–۱مدت حقابه های مدرن در حقوق آمریکا ۱۵۳

۲–۲–۵–۲مدت حقابه های مدرن در حقوق ایران ۱۵۴

۲–۲–۶شرایط حقابه های مدرن ۱۵۵

۲–۲–۶–۱شرایط عمومی ۱۵۵

۲–۲–۶–۱–۱شرایط عمومی حقابه های مدرن در حقوق آمریکا ۱۵۶

۲–۲–۶–۱–۲شرایط عمومی حقابه های مدرن در حقوق ایران ۱۵۹

۲–۲–۶–۲شرایط خاص ۱۶۱

۲–۲–۷مکانیسم های تضمین کننده یک حقابه مدرن ۱۶۳

۲–۲–۷–۱مکانیسم های تضمین کننده حق در حقوق آمریکا ۱۶۴

۲–۲–۷–۲مکانیسم های تضمین کننده حق در حقوق ایران ۱۶۴

۲–۲–۷–۲–۱حق حریم ۱۶۴

۲–۲–۷–۲–۲جبران خسارت ۱۶۵

۲–۲–۸انتقال و لغو حقابه های مدرن ۱۶۶

۲–۲–۸–۱انتقال حقابه های مدرن ۱۶۶

۲–۲–۸–۱–۱انتقال حقابه های مدرن در حقوق آمریکا ۱۶۸

۲–۲–۸–۱–۲انتقال حقابه های مدرن در حقوق ایران ۱۷۱

۲–۲–۸–۲لغو حقابه های مدرن ۱۷۲

۲–۲–۸–۲–۱لغو حقابه های مدرن در حقوق آمریکا ۱۷۲

۲–۲–۸–۲–۲لغو حقابه های مدرن در حقوق ایران ۱۷۴

نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۷۶

کلیدواژه ها

• حقابه
• حق مالکیت بر آب
• حقابه های مدرن
• آب شیرین
• حقوق آب
• حقوق مالکیت
• بررسی تطبیقی
• بهره برداری
• ایران
• آمریکا
• منابع آب