حقوق پزشکی: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''''حقوق پزشکی''''' شاخه جدیدی از رشته های حقوقی است که مجموعه قواعد و مقررات حاکم بر مسائل پزشکی، بهداشتی و دارویی را مورد مطالعه قرار می دهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آشنایی با علم حقوق و تشکیلات قضایی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6662648|صفحه=|نام۱=عیسی|نام خانوادگی۱=کشوری|چاپ=1}}</ref>
'''حقوق پزشکی''' (Medical Law) به عنوان یکی از رشته های مستقل حقوقی برای اولین‌بار در سال 1984 در کالج سلطنتی انگلیس مورد توجه قرار گرفت و همگام با پیشرفت علوم و فناوری‌های نوین زیست پزشکی بر گستره موضوعی آن افزوده گردید و مسائل جدیدی را با عنوان مسائل مستحدثه وجهه نظر خود قرار داد و به تدریج در دانشگاه‌های معتبر دنیا نضج گرفت. '''حقوق پزشکی''' که زمانی در سایه اخلاق پزشکی ناپیدا بود و یا در قالب چند متن قانونی ساده مجسم می‌شد، آرام آرام با گسترش قلمرو دانش پزشکی چه از حیث ماهوی و چه از حیث موضوعی، و توجه بیش از پیش به حق در تقابل رابطه چند جانبه نظام سلامت، ظهور و نمود بیشتری یافت تا آن جا که امروزه در جهان، ضرورت وجودی و کارکردهای چنین رشته‌ای بر حقوقدانان و پزشکان پوشیده نیست<ref>عباسی، محمود، درآمدی بر حقوق پزشکی،  چاپ اول، تهران: انتشارات حقوقی، 1400، ص 15 و16</ref>


== تعریف ==
== تعریف ==
یکی از موضوعات مورد مطالعه در [[حقوق پزشکی]]، تخلفات پزشکی و مجازات های حاکم بر آن است. [[جرم|جرایم]] و تخلفات پزشکی از جمله مباحثی است که لازمه احراز آن برای محاکم دادگستری و هیات های بدو، تجدید نظر و عالی انتظامی نظام پزشکی، اظهار نظر کارشناسی است. اظهار نظر کارشناسی هم از وظایف و اختیارات [[سازمان نظام پزشکی]] است و هم سازمان [[پزشکی قانونی]].
حقوق پزشکی در میان رشته‌های مختلف حقوقی مؤلفه‌ای میان رشته‌ای است. آنگاه که در پرتو حقوق جزای پزشکی به تبیین جرایم و خطاهای پزشکی و مجازات‌های حاکم بر آن‌ها می‌پردازد به «حقوق کیفری» نزدیک می‌شود و هنگامی که ارتباط پزشک و بیمار و قراردادهای پزشکی و نقش افراد ثالث را مبنای مطالعه خود قرار می‌دهد، در قلمرو «حقوق خصوصی» قرار می‌گیرد.
 
تعریف محدود و کلاسیک حقوق پزشکی همان حقوق مسئولیت پزشکی است که ریشه در ادوار دیرینه تاریخ دارد<ref>در مجموعه قوانین حمورابی در بابل باستان، به تعیین مجازات برای پزشکانی که در اثر بی‌اطلاعی مرتکب خطا و تخلّف می‌شدند، اقدام گردیده بود. (سيريل، الگود، تاريخ پزشكي ايران و سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمه باهر فرقاني، چاپ دوم، موسسه انتشارات اميركبير، تهران، 1371، ص 21).</ref> و به معنای بررسی مجموعه قواعد و مقررات مرتبط با مسئولیت پزشک در قبال بیماران است.<ref>عباسی، محمود، حقوق مسئولیت پزشکی، چاپ چهارم، 1403، انتشارات حقوقی</ref>
 
در تعریفی دیگر، حقوق پزشکی را می‌توان مجموعه قواعد و مقررات حاکم بر مسائل پزشکی و دارویی دانست، که اجرای آن توسط محاکم تضمین می‌گردد. به عبارتی؛ حقوق پزشکی مجموعه‌ی قواعد و مقررات حاکم بر رابطه‌ی پزشک و بیمار است که اجرای آن توسط محاکم دادگستری تضمین می‌گردد.<ref>عباسی، محمود، درآمدی بر حقوق پزشکی، 1400، انتشارات حقوقی</ref>
 
در معنایی گسترده‌تر «حقوق پزشکی شاخه‌ای از حقوق است که در ارتباط با امتیازات و مسئولیت‌های شاغلین حرفه سلامت و حقوق بیماران می‌باشد».<ref>Topic: Medical Law". City University Law School - Lawbore. Retrieved 2009-10-21; cited by:  <nowiki>http://en.wikipedia.org/wiki/Medical_law</nowiki>.</ref>
 
== موضوعات حقوق پزشکی ==
مسئولیت پزشکی به عنوان موضوع سنتی و عام حقوق پزشکی، که از بدو تاریخ علم پزشکی لاجرم با آن همزاد و همراه بوده است، موضوع اصلی این دانش را تشکیل می‌دهد. در کنار آن، باید اذعان داشت که اعمال و رویه‌های پزشکی در دنیای امروز گستره‌ای چشمگیر و مصادیق متعدد و متکثّری یافته است؛ دیگر اکتفا به قواعد کلی، برای پاسخگویی به نیازهای جامعه و تبیین معیارها و وضع مقررات ویژه و متناسب با حوزه‌های خاص حقوق پزشکی کفایت نمی‌کند. به عبارتی دیگر، در پاره ای از اعمال پزشکی، ویژگی‌ها و وجوه فارقی دیده می‌شود که قواعد کلی حقوق پزشکی و چارچوب‌های سنتی مسئولیت پزشکی را ناکافی می‌نماید و لذا بررسی حقوقی جداگانه را در حوزه‌های مزبور اجتناب‌ناپذیر نموده است. بر این اساس همگام با توسعه دانش پزشکی، موضوعات ممتازی نظیر آزمایش‌های زیست پزشکی بر روی انسان‌ها و حیوانات، سقط جنین، پیوند اعضا، مرگ مغزی، اتانازی، لقاح مصنوعی، شبیه‌سازی، جراحی زیبایی، تغییر جنسیت، بکرنمایی و... محل مطالعه و کنکاش در چارچوب حقوق پزشکی بوده است.<ref>عباسی، محمود، درآمدی بر حقوق پزشکی،  چاپ اول، تهران: انتشارات حقوقی، 1400، ص 223 و 265</ref>


== حقوق پزشکی و پزشکی قانونی ==
== حقوق پزشکی و پزشکی قانونی ==
حقوق پزشکی بر خلاف پزشکی قانونی که یکی از رشته های پزشکی است و در خدمت جامعه حقوقی و دستگاه قضایی قرار می گیرد، یکی از رشته های حقوقی است که در خدمت دستگاه عدالت و جامعه پزشکی است. در واقع حقوق پزشکی و پزشکی قانونی نقطه تلافی افکار و اندیشه های [[حقوق دان|حقوقدانان]] و پزشکانی است که در جستجوی نظم و سامانی برای حل و فصل مسائل و مشکلات پزشکی اند و یا در صدد رفع مسائل و مشکلات پزشکی که دستگاه قضایی با آنها دست به گریبان است و این دو وجهه غالب رسالتی است که این دو رشته بر عهده دارند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق جزای پزشکی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=حقوقی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6662644|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=عباسی|چاپ=-}}</ref>
حقوق پزشکی بر خلاف پزشکی قانونی که یکی از رشته های پزشکی است و در خدمت جامعه حقوقی و دستگاه قضایی قرار می گیرد، یکی از رشته های حقوقی است که در خدمت دستگاه عدالت و جامعه پزشکی است. در واقع حقوق پزشکی و پزشکی قانونی نقطه تلافی افکار و اندیشه های [[حقوق دان|حقوقدانان]] و پزشکانی است که در جستجوی نظم و سامانی برای حل و فصل مسائل و مشکلات پزشکی اند و یا در صدد رفع مسائل و مشکلات پزشکی که دستگاه قضایی با آنها دست به گریبان است و این دو وجهه غالب رسالتی است که این دو رشته بر عهده دارند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق جزای پزشکی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=حقوقی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6662644|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=عباسی|چاپ=-}}</ref>
== حقوق پزشکی در ایران ==
برنامه و کریکولوم آموزشی رشته حقوق پزشکی در ایران به سفارش استاد برجسته حقوق بین­الملل ایران - جناب آقای دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی که از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مأموریت یافته بودند به تهیه و تدوین رشته­های جدید حقوقی بپردازند توسط دکتر محمود عباسی - متخصص حقوق پزشکی از دانشگاه سوربن، در سال ۱۳۸۶ تهیه و تدوین شد و برای نخستین بار در سال ۱۳۹۱ دوره کارشناسی ارشد حقوق پزشکی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران به صورت رسمی آغاز گردید. این اقدام به تلاش‌های مستمر اشخاص برجسته در این حوزه و نهادهای علمی و آموزشی و نیاز جامعه به تخصص‌های حقوقی در حوزه پزشکی بر می گردد. دکتر محمود عباسی از جمله کنشگران اصلی این حوزه است که فعالیت های عدیده ای در راستای شناسایی و تبیین و توسعه این گرایش حقوقی از طریق تألیف آثار مکتوب اعم از مقالات داخلی و خارجی، طرح های پژوهشی، تألیف دوره چهارده جلدی حقوق پزشکی و کتاب هایی چون مسئولیت پزشکی، درآمدی بر حقوق پزشکی و حقوق جزای پزشکی، هدایت پایان نامه ها و رساله های دانشجویی، ایجاد نهادهای علمی و تحقیقاتی، راه اندازی نشریه علمی پژوهشی حقوق پزشکی در سال ۱۳۸۶، تأسیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران، آموزش حقوق پزشکی و برگزاری همایش ها و کارگاه ها با موضوعات حقوق پزشکی در جامعه دانشگاهی و پژوهشی، بر جای نهاده است. وی نخستین فرد ایرانی است که مدرک تخصصی حقوق پزشکی در دوره Ph.D را دریافت نموده است. او پس از سالها قضاوت در دادگاه‌ و دادسرای ویژه پزشکی و دارویی تهران، از سال ۱۳۷۰، با مشاهده خلأهای حقوقی عرصه پزشکی و دارویی، مطالعه و تحقیق در زمینه حقوق پزشکی را وجهه همت خود قرار داد و به منظور تکمیل تحقیقات خود و گذرانیدن دوره دکتری تخصصی حقوق پزشکی، در سال ۱۳۷۹، وارد دانشگاه سوربن شد و دوره Ph.D خود را در رشته حقوق پزشکی با درجه ممتاز و تبریک ویژه اعضای ژوری در سال ۱۳۸۳، به پایان رسانید.
از جمله فعالیت های مهمی که طی سالیان اخیر در ایران منجر به شکوفایی و شناسایی رشته حقوق پزشکی شده است می توان موارد ذیل را برشمرد.
* - تألیف صدها مقاله تخصصی، طرح های پژوهشی، پایان نامه و رساله و چندین جلد کتاب در زمینه حقوق پزشکی؛
* - ایجاد گروه حقوق پزشکی توسط دکتر محمود عباسی در سال ۱۳۸۵ و سپس تبدیل آن به مرکز پژوهشی اخلاق زیستی و حقوق سلامت با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛
* - راه‌اندازی دپارتمان آموزشی اخلاق و حقوق پزشکی و مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛
* - تهیه و تدوین دوره‌های کارشناسی ارشد حقوق پزشکی، Ph.D اخلاق پزشکی، و فلوشیپ اخلاق زیست پزشکی، و راه‌اندازی آن در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛
* - تأسیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران و تشکیل شعب استانی انجمن و جذب و عضویت جمع کثیری از اساتید و دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی حقوق و رشته‌های وابسته در انجمن؛
* - راه‌اندازی فصلنامه علمی پژوهشی حقوق پزشکی زیر نظر انجمن علمی حقوق پزشکی ایران؛
* - برگزاری بیش از 200 کارگاه، سیمنار و کنگره داخلی و بین‌المللی در حوزه حقوق پزشکی با مشارکت انجمن علمی حقوق پزشکی ایران و مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی.<ref>عباسی، محمود، درآمدی بر حقوق پزشکی،  پیشین، ص 16 و 17</ref>


== حقوق سلامت و حقوق پزشکی ==
== حقوق سلامت و حقوق پزشکی ==

منوی ناوبری