ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری''': مدت تمام کیفرهای حبس از روزی شروع می‌شود که محکومٌ علیه به موجب حکم قطعی لازم‌الاجراء، حبس شود. چنانچه محکومٌ علیه پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در همان پرونده مطرح بوده تحت نظر یا بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی از میزان حبس او کسر می‌شود.

تبصره ماده ۵۱۵: اگر مدت زمان تحت نظر یا بازداشت شدن متهم کمتر از بیست و چهار ساعت باشد، در احتساب ایام بازداشت، یک روز محاسبه می‌شود.

بازداشت (arrest): (القبض به تازی) جلوگیری از آزادی کس یا مال معین (- بازداشت مال) را گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=110468|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref>

[[ماده ۴۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب رمضان ۱۳۳۰)]]: مدتی که محکوم‌علیه تا زمان اجرای حکم در توقیف بوده‌است جزء مدت حبسی که برای او به حکم محکمه مقرر شده‌است محسوب خواهد شد غیر از مواردی که محکمه حکم بدهد که زمان توقیف سابق نباید حساب شود هر گاه محکوم‌علیه در زمان محاکمه و قبل از صدور حکم درتوقیف نبوده‌است مدت حبس از زمانی حساب می‌شود که مشارالیه را توقیف کرده‌اند.

[[ماده ۲۹۵ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۷۸]]: مدت تمامی کیفرهای حبس از روزی شروع می‌شود که محکوم‌علیه به موجب حکم قطعی قابل اجراء حبس شود.

تبصره - چنانچه محکوم علیه قبل از صدور حکم لازم‌الاجراء به علت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده امر مطرح بوده بازداشت شده باشد مدت‌بازداشت قبلی از مقدار حبس او کسر خواهد شد.

== مطالعه تطبیقی ==

در ماده ۱_۱۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه مصوب ۱۹۷۰ و بند ۵ ماده ۵ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر جبران خسارت ناشی از بازداشت موقت پیش‌بینی شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصول آیین دادرسی کیفری ایران|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4110908|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=2}}</ref>

در خصوص احتساب ایام بازداشتی که محکوم‌علیه پیش از صدور حکم متحمل شده‌است، سه روش متفاوت وجود دارد: ۱) عدم محاسبه ایام بازداشت قبلی ۲) محاسبه اختیاری ایام بازداشت قبلی ۳) محاسبه اجباری ایام بازداشت قبلی، که در این ماده قانونگذار مورد سوم را ملاک قرار داده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری (جلد سوم) (اجرای احکام کیفری)|ترجمه=|جلد=|سال=1369|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1546920|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=آخوندی اصل|چاپ=1}}</ref>

کلمه بازداشت در این ماده به‌طور مطلق به کار رفته‌است و این اطلاق می‌تواند بازداشت پلیسی (مانند جایی که متهمی به علت وقوع جرم مشهودی ۲۴ ساعت در بازداشت باشد) را نیز در بر بگیرد. اما به نظر می‌رسد منظور قانونگذار جایی بوده‌است که فرد به دلیل [[قرار تأمین قضایی]] در بازداشت بوده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری منطبق با ق.آ.د. ک جدید مصوب 1392|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4879760|صفحه=|نام۱=رجب|نام خانوادگی۱=گلدوست جویباری|چاپ=2}}</ref>

حکم ماده فوق در صورتی جاری می‌گردد که محکومیت به حبس به استناد همان اتهامی باشد که فرد به موجب آن بازداشت شده‌است. مفاد این حکم در موردی که مثلاً فرد به علت یکی از دو اتهامی که علیه او در دو پرونده مطرح شده در بازداشت باشد و سپس به نسبت به همان اتهام تبرئه و نسبت به اتهام دیگر محکوم به حبس شود، جاری نمی‌گردد. . اگر فرد مثلاً به علت یکی از دو اتهامی که در یک پرونده مطرح بوده و شاکی نیز یک نفر بوده در بازداشت باشد و نسبت به آن اتهام تبرئه شود، می‌توان گفت با لحاظ تفسیر منطقی امکان احتساب مدت بازداشت وجود دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3778016|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمید|نام خانوادگی۲=حاجی زاده|نام۳=یاسر|نام خانوادگی۳=متولی جعفرزاده|چاپ=2}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین رسیدگی در دادسرا|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2332884|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=8}}</ref>

حکم این ماده مخصوص مجازات‌ها است و به سه دلیل شامل اقدامات تأمینی سالب آزادی نمی‌گردد. اول اینکه این اقدام تأمینی باید به‌طور کامل اجرا شود تا حالت خطرناک محکوم برطرف شود. دوم اینکه اقدامات تأمینی تربیتی مدت زمان مشخصی ندارند و سوم اینکه ماهیت این دو (بازداشت و اقدامات تأمینی تربیتی) با یکدیگر تفاوت دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق جزای عمومی (جلد دوم) (مجازات‌ها و اقدامات تأمینی)|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2337900|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref>

نظریه شماره ۷/۸۹۷۵ _۱۳۷۹/۹/۱۲ ا.ح.ق. ق: ایام بازداشتی که بدل از جزای نقدی تحمل می‌شود از روزی که از این بابت محکوم‌علیه حبس می‌گردد، احتساب می‌گردد و بازداشت‌های قبلی بابت جزای نقدی حساب نمی‌شود زیرا که مدت حبس قبل از جزای نقدی به دلیل محکومیت حبس بوده نه محکومیت جزای نقدی.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=پیرامون دادسرا|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=دادیار|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3500724|صفحه=|نام۱=محمدحسین|نام خانوادگی۱=شاملواحمدی|چاپ=1}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مجموعه قوانین و مقررات آیین دادرسی کیفری (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=502308|صفحه=|نام۱=معاونت تدوین تنقیح|انتشار قوانین|مقررات ریاست جمهوری|نام خانوادگی۱=|چاپ=11}}</ref>

در خصوص اینکه آیا مدت بازداشت قبلی در مدت تبعید نیز مؤثر است یا نه کمیسیون تخصصی معاونت آموزشی قوه قضاییه بیان داشته‌است که از آنجایی که تبعید حسب [[ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵]] [[مجازات تتمیمی]] است و با مجازات‌های تعزیری و بازدارنده متفاوت است لذا بازداشت پیشین را نمی‌توان بابت محکومیت به تبعید محاسبه کرد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین رسیدگی در دادسرا|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2332924|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=8}}</ref>

بهتر بود قانون گذار در مورد مدت تحت نظر بودن که در مواد [[ماده ۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری|۴۶]] و [[ماده ۱۸۹ قانون آیین دادرسی کیفری|۱۸۹ قانون آیین دادرسی کیفری]] ذکر شده نیز در اجرای مفاد این ماده در نظر می‌گرفت. اگر چه این مدت طولانی نیست اما عدم پیش‌بینی و ذکر آن بر خلاف عدالت قضایی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4737732|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=1}}</ref>باید گفت از آنجایی که تحت نظر بودن نوعی بازداشت محسوب می‌شود و همچنین قانونگذار در آیین دادرسی کیفری مدت تحت نظر بودن را بازداشت محسوب کرده‌است به نظر می‌رسد این مدت باید از میزان محکومیت به حبس کسر گردد. از طرفی نیز تفسیر به نفع متهم نیز ایجاب می‌کند این مدت تحت نظر بودن را محکومیت به حبس کسر کنیم.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین رسیدگی در دادسرا|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2332892|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=8}}</ref>

[[ماده ۲۷ قانون مجازات اسلامی]] (اصلاحی ۱۳۹۸/۱۱/۲۰): مدت حبس از روزی آغاز می‌شود که محکوم، به موجب حکم قطعی لازم‌الاجراء حبس می‌گردد. در صورتی که فرد، پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده مطرح بوده بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی در حکم محاسبه می‌شود. در صورتی که مجازات مورد حکم، شلاق تعزیری یا جزای نقدی باشد، هر روز بازداشت، معادل سه ضربه شلاق یا یک میلیون (۱/۰۰۰/۰۰۰) ریال است. چنانچه مجازات متعدد باشد به ترتیب نسبت به حبس، شلاق و جزای نقدی محاسبه می‌گردد.