پروانه بهره برداری اجباری از اختراع

در کنوانسیون پاریس این اختیار به کشورهای عضو داده شده است که در صورت خودداری صاحب اختراع از بهره برداری از اختراع ثبت شده یا بهره برداری ناکافی، پروانه اجباری بهره برداری از آن اختراع را صادر نمایند. در قانون ایران نیز در ماده 17 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، سازوکار لیسانس اجباری، با قیود و شرایط تحدیدکننده ای از قبیل تلاش قبلی برای گرفتن مجوز اختیاری، محدودیت استفاده به موجب مجوز به مصارف عمومی و نه تجاری و... پیش بینی شده است. بدین صورت که هرگاه مخترع از حق انحصاری خود سوء استفاده کند و در ازاء دریافت حقوق انحصاری، چیزی به جامعه نیفزاید، اصولا مقام عمومی این امکان را دارد که به نیابت از مخترع، مبادرت به اعطای مجوز بهره برداری نماید که چنین مجوزی، لیسانس اجباری (compulsory licence) نام دارد. اعطای لیسانس اجباری موجب می شود که ذینفع مجوز، از حقوق مالی، بدون اجازه مالک، منتفع شود. البته لازم به ذکر است که صدور مجوز بهره برداری اجباری لزوما با سوء استفاده مخترع ملازمه ای ندارد. از جمله در بحث منافع عمومی مندرج در بند الف ماده فوق الذکر، که حتی در صورتی که هیچ گونه سوء استفاده ای صورت نگرفته باشد نیز ممکن است پروانه اجباری صادر شود.