ماده ۵۵۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

بر اساس نظر حکومتی مقام رهبری، دیه جنایت بر اقلیت‌ های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می‌ گردد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگرچه گروهی از حقوقدانان معتقدند که باید قائل به تفاوت دیه مسلمانان با غیر مسلمین بود1940980، اما وضع این ماده را گروهی دیگر در راستای تضمین برابری حقوق افراد دانسته که به صراحت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص آن صحبت شده است. به خصوص در اصل 19 قانون اساسی با قید عبارت « مانند این ها » لزوم رعایت حقوق افراد در ابعاد مختلف را می توان استنباط نمود. گروهی از حقوقدانان از این عبارت، لزوم رفع عدم تساوی حقوق مسلمانان و غیر مسلمان در مقررات و قوانین جزایی را نتیجه گرفته اند.695716 اما در این میان گروهی معتقدند همچنان مساله در خصوص گروهی از غیر مسلمانی که در قانون اساسی شناخته نشده اند اما می توان آنان را از پیروان ادیان الهی دانست، نظیر صائبین، یا در خصوص شهروندان ایرانی که اساساً فاقد دین هستند باقی مانده است.4006640

پیشینه

در این خصوص می توان به ماده واحده قانون الحاق یک تبصره به ماده 297 قانون مجازات اسلامی مصوب 1382 اشاره نمود.4705316

سوابق فقهی

در خصوص فرق مختلف مسلمین، فقها آنان را در دیه با یکدیگر مساوی دانسته اند. مگر آن که از گروه هایی باشند که محکوم به کفر می باشند.834172اما در خصوص غیر مسلمین، مشهور فقها بر این باورند که دیه مرد اهل کتاب، اعم از آن که مسیحی باشد یا یهودی یا زرتشتی، هشتصد درهم و دیه زن اهل کتاب نیز چهارصد درهم است.707584 در واقع به باور آنان اگر غیر مسلمان به طور غیر عمد به قتل برسد، فقط اگر کافر ذمی باشد به او دیه تعلق خواهد گرفت. میزان این دیه نیز به باور مشهور بسیار کمتر از دیه مسلمانان است.3078468همچنین دیه این افراد تا رسیدن به ثلث مساوی و پس از آن دیه ذمیه نصف دیه ذمی است.354740 برخی از فقها نیز بیان نموده اند که دیه مجوسی با دیه مسلمانان برابر است.834128گروهی دیگر بر این باورند که بجز اهل ذمه، کفار دیگر نظیر حربیان یا کسانی که با مسلمین پیوندی بسته اند، دیه ای ندارند.834108

مستندات فقهی

در این خصوص می توان به برخی از روایات شرعی استناد کرد. پاره ای از این روایات دیه مسلمان را با دیه غیر مسلمان برابر تلقی کرده اند.711284 البته فقهای امامیه به برخی از روایات خاص که دلالت بر چهار هزار درهم یا معادل دیه مسلمان بودن دیه ذمی دارند، به دلیل ضعیف بودن آن عمل ننموده اند.835396

رویه قضایی

دادگاه تجدید نظر استان تهران در رای صادره در سال 1381 حکم به برابری دیه مسلمان و غیر مسلمان در خصوص صدمات غیر عمدی صادر کرد. این دادگاه مستند رأی خویش را اصل 167 قانون اساسی و نیز نظر اداره حقوقی قوه قضایی قرار داده بود.426036

به موجب نظر کمیسیون در یکی از نشست های قضایی، دیه اقلیت های دینی مورد شناسایی در قانون اساسی، معادل دیه مسلمانان است.840748 همچنین به موجب یکی دیگر از نشست های قضایی در خصوص دیه نفس و عضو اقلیت های مذهبی، چنین بیان شده است که بیمه مکلف است بر اساس احکام صادره از سوی مرجع قضایی اقدام به پرداخت نماید. حال چنانچه در خصوص میزان یا نوع دیه ابهامی وجود داشته باشد، باید با مراجعه به شعبه اجرای احکام، رفع ابهام را از محکمه بدوی تقاضا نماید.840740