ماده ۸۸ قانون مجازات اسلامی

درباره اطفال و نوجوانانی که مرتکب جرایم تعزیری می‌ شوند و سن آن‌ ها در زمان ارتکاب، نه تا پانزده ‌سال تمام شمسی است حسب مورد، دادگاه یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می‌ کند:

الف ـ تسلیم به والدین یا اولیاء یا سرپرست قانونی با أخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان

تبصره ـ هرگاه دادگاه مصلحت بداند می تواند حسب مورد از اشخاص مذکور در این بند تعهد به انجام اموری از قبیل موارد ذیل و اعلام نتیجه به دادگاه در مهلت مقرر را نیز أخذ نماید:

1 ـ معرفی طفل یا نوجوان به مددکار اجتماعی یا روانشناس و دیگر متخصصان و همکاری با آنان

2 ـ فرستادن طفل یا نوجوان به یک مؤسسه آموزشی و فرهنگی به منظور تحصیل یا حرفه‌ آموزی

3 ـ اقدام لازم جهت درمان یا ترک اعتیاد طفل یا نوجوان تحت نظر پزشک

4 ـ جلوگیری از معاشرت و ارتباط مضر طفل یا نوجوان با اشخاص به تشخیص دادگاه

5 ـ جلوگیری از رفت و آمد طفل یا نوجوان به محل های معین

ب ـ تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند با الزام به انجام دستورهای مذکور در بند (الف) در صورت عدم صلاحیت والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان و یا عدم دسترسی به آن ها با رعایت مقررات ماده (١١٧٣) قانون مدنی

تبصره ـ تسلیم طفل به اشخاص واجد صلاحیت منوط به قبول آنان است.

پ ـ نصیحت به وسیله قاضی دادگاه

ت ـ اخطار و تذکر و یا أخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم

ث ـ نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرایم تعزیری درجه یک تا پنج

تبصره 1 ـ تصمیمات مذکور در بندهای (ت) و (ث) فقط درباره اطفال و نوجوانان دوازده تا پانزده ‌سال قابل اجراء است. اعمال مقررات بند (ث‌) در مورد اطفال و نوجوانانی که جرایم موجب تعزیر درجه یک تا پنج را مرتکب شده‌ اند، الزامی ‌است.

تبصره 2 ـ هرگاه نابالغ مرتکب یکی از جرایم موجب حد یا قصاص گردد در صورتی که از دوازده تا پانزده سال قمری داشته باشد به یکی از اقدامات مقرر در بندهای (ت) و یا (ث) محکوم می‌ شود و در غیر این صورت یکی از اقدامات مقرر در بندهای (الف) تا (پ) این ماده در مورد آن‌ ها اتخاذ می‌ گردد.

تبصره 3 ـ در مورد تصمیمات مورد اشاره در بندهای (الف) و (ب) این ماده، دادگاه اطفال و نوجوانان می‌ تواند با توجه به تحقیقات به عمل آمده و همچنین گزارش‌ های مددکاران اجتماعی از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او، هر چند بار که مصلحت طفل یا نوجوان اقتضاء کند در تصمیم خود تجدیدنظر نماید.

واژگان

منظور از نوجوان شخصی است که به سن بلوغ رسیده و زیر 18 سال سن دارد. بنابراین دختران 9 تا 18 سال و پسران 15 تا 18 سال نوجوان محسوب میشوند.همچنین مقصود از نابالغ شخص حقیقی است که 12 الی 15 سال تمام قمری دارد.

در خصوص اصطلاح مددکاری اجتماعی، باید آن را نوعی خدمت حرفه ای مبتنی بر دانش و مهارت هایی دانست که در راستای کمک به افراد و گروه ها یا جامعه وبا هدف بدست آوردن استقلال و رضایت شخصی و اجتماعی به کار می رود.

پیشینه

سابقاً قانونگذار د ماده 49 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 اطفال را مبرا از مسئولیت کیفری میدانست. همچنین در تبصره این ماده بیان شده بود که منظور از طفل کسی که به سن بلوغ نرسیده است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

باید تاکید نمود که ماده فوق شامل حدود، قصاص و دیات نبوده و فقط جرایم تعزیری را در بر میگیرد. از همین روی قانونگذار سال شمسی را ملاک خود در این ماده قرار داده است.قانونگذار در این ماده، اطفال و نوجوانان را به دو دسته 9 تا 15 سال و 15 تا 18 سال تقسیم نموده و برای هر یک اقدامات تامینی و مجازات های خاصی را تعیین کرده است. به نظر میرسد بخش اول تبصره دو تنها راجع به پسران میباشد لکن قسمت دوم دخترانی را که به سن بلوغ نرسیده اند و پسران کمتر از دوازده سال قمری را در برمی گیرد

رویه قضائی

اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه مشورتی شماره 10/97/1002 مورخ 1392/06/02 در خصوص اجرای مجازات ها و اقدامات تامینی تربیتی اطفال و نوجوانان (فصل 10 قانون مجازات اسلامی) در جرائم مواد مخدر ارتکابی توسط اشخاص زیر 18 سال بیان داشته: نظر به اینکه راجع به مجازات و اقدامات تامینی تربیتی اطفال و نوجوانان در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر حکم خاصی وجود ندارد، لذا مشمول عمومات قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می باشد.