ماده ۸۸ قانون مجازات اسلامی

ماده ۸۸ قانون مجازات اسلامی: درباره اطفال و نوجوانانی که مرتکب جرایم تعزیری می‌ شوند و سن آن‌ ها در زمان ارتکاب، نه تا پانزده ‌سال تمام شمسی است حسب مورد، دادگاه یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می‌ کند:

الف ـ تسلیم به والدین یا اولیاء یا سرپرست قانونی با أخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان

تبصره ـ هرگاه دادگاه مصلحت بداند می تواند حسب مورد از اشخاص مذکور در این بند تعهد به انجام اموری از قبیل موارد ذیل و اعلام نتیجه به دادگاه در مهلت مقرر را نیز أخذ نماید:

1 ـ معرفی طفل یا نوجوان به مددکار اجتماعی یا روانشناس و دیگر متخصصان و همکاری با آنان

2 ـ فرستادن طفل یا نوجوان به یک مؤسسه آموزشی و فرهنگی به منظور تحصیل یا حرفه‌ آموزی

3 ـ اقدام لازم جهت درمان یا ترک اعتیاد طفل یا نوجوان تحت نظر پزشک

4 ـ جلوگیری از معاشرت و ارتباط مضر طفل یا نوجوان با اشخاص به تشخیص دادگاه

5 ـ جلوگیری از رفت و آمد طفل یا نوجوان به محل های معین

ب ـ تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند با الزام به انجام دستورهای مذکور در بند (الف) در صورت عدم صلاحیت والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان و یا عدم دسترسی به آن ها با رعایت مقررات ماده (١١٧٣) قانون مدنی

تبصره ـ تسلیم طفل به اشخاص واجد صلاحیت منوط به قبول آنان است.

پ ـ نصیحت به وسیله قاضی دادگاه

ت ـ اخطار و تذکر و یا أخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم

ث ـ نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرایم تعزیری درجه یک تا پنج

تبصره 1 ـ تصمیمات مذکور در بندهای (ت) و (ث) فقط درباره اطفال و نوجوانان دوازده تا پانزده ‌سال قابل اجراء است. اعمال مقررات بند (ث‌) در مورد اطفال و نوجوانانی که جرایم موجب تعزیر درجه یک تا پنج را مرتکب شده‌ اند، الزامی ‌است.

تبصره 2 ـ هرگاه نابالغ مرتکب یکی از جرایم موجب حد یا قصاص گردد در صورتی که از دوازده تا پانزده سال قمری داشته باشد به یکی از اقدامات مقرر در بندهای (ت) و یا (ث) محکوم می‌ شود و در غیر این صورت یکی از اقدامات مقرر در بندهای (الف) تا (پ) این ماده در مورد آن‌ ها اتخاذ می‌ گردد.

تبصره 3 ـ در مورد تصمیمات مورد اشاره در بندهای (الف) و (ب) این ماده، دادگاه اطفال و نوجوانان می‌ تواند با توجه به تحقیقات به عمل آمده و همچنین گزارش‌ های مددکاران اجتماعی از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او، هر چند بار که مصلحت طفل یا نوجوان اقتضاء کند در تصمیم خود تجدیدنظر نماید.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۸۹ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی
• ماده 49 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

توضیح واژگان

• طفل: طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد. (سن بلوغ در پسران ۱۵ سال و در دختران ۹ سال قمری است.)
• نوجوان: منظور از «نوجوان»، شخصی است که به سن بلوغ رسیده و زیر 18 سال سن دارد، بنابراین دختران 9 تا 18 سال و پسران 15 تا 18 سال، نوجوان محسوب میشوند.همچنین مقصود از «نابالغ»، شخص حقیقی است که 12 الی 15 سال تمام قمری دارد.
• جرم: منظور از «جرم»، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده‌ است.
• تعزیر: منظور از «تعزیر»، مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون، در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی، تعیین و اعمال می‌گردد.
• ولی: آنکه موصوف به وصف ولایت باشد یعنی تصدی امری را بر عهده داشته باشد، ولی می‌نامند. پدر، جد پدری و وصی منصوب از طرف آن‌ها بر مولی علیهم آن‌ها را ولی خاص گویند.
• مددکار اجتماعی: در خصوص اصطلاح «مددکاری اجتماعی»، باید آن را نوعی خدمت حرفه ای مبتنی بر دانش و مهارت هایی دانست که در راستای کمک به افراد و گروه ها یا جامعه و با هدف بدست آوردن استقلال و رضایت شخصی و اجتماعی به کار می رود.
• شخص حقیقی: شخص حقیقی یا طبیعی همان انسان است که موضوع حق و تکلیف قرار میگیرد. به عبارت دیگر شخص حقیقی، همان فرد انسانی است، که به خاطر طبع اجتماعی داشتن مجبور به مساعی و اشتراک با همنوعان خود است.
• شخص حقوقی: شخص حقوقی به نهادهایی مانند کانون، بنیاد، انجمن، اتحادیه، حزب، شرکت و … گفته می‌شود که با اهداف انتفاعی یا غیرانتفاعی به موجب قانون کشور تأسیس شده‌اند. اشخاص حقوقی را می‌توان به دو دسته اشخاص حقوقی حقوق عمومی و اشخاص حقوقی حقوق خصوصی تقسیم نمود، مصداق مهم اشخاص حقوقی حقوق خصوصی شرکت‌های تجاری و مصداق مهم اشخاص حقوقی حقوق عمومی، دولت و موسسات عمومی است که برای انجام خدمات عمومی تأسیس شده‌اند.
• تکرار جرم: تکرار جرم به این معناست که مرتکب جرم پس از تحمل مجازات، دوباره مرتکب جرم شود.
• کانون اصلاح و تربیت: کانون اصلاح و تربیت، محل نگهداری اطفال و نوجوانان بزهکار یا متهم به ارتکاب جرم است که کمتر از ۱۸ سال سن دارند.
• حد: منظور از «حد»، مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس تعیین شده باشد.
• قصاص: منظور از «قصاص»، مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضا و منافع است.
• دادگاه اطفال و نوجوانان: دادگاه اطفال و نوجوانان را باید دادگاهی اختصاصی دانست که صالح به رسیدگی به جرایم افراد زیر هجده سال تمام شمسی است؛ لذا ملاک صلاحیت در این دادگاه را باید سن مرتکب در زمان ارتکاب جرم قرار داد. افراد زیر هجده سال اعم از آن که بالغ یا نابالغ باشند، در این دادگاه‌ها مورد محاکمه قرار می‌گیرند.

پیشینه

سابقاً قانونگذار در ماده 49 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 اطفال را مبرا از مسئولیت کیفری میدانست، همچنین در تبصره این ماده بیان شده بود که منظور از طفل کسی است که به سن بلوغ نرسیده است.

نکات تفسیری دکترین ماده 88 قانون مجازات اسلامی

باید تاکید نمود که ماده فوق، شامل حدود، قصاص و دیات نبوده و فقط جرایم تعزیری را در بر میگیرد. از همین رو قانونگذار سال شمسی را ملاک خود در این ماده قرار داده است.قانونگذار در این ماده، اطفال و نوجوانان را به دو دسته 9 تا 15 سال و 15 تا 18 سال تقسیم نموده و برای هر یک اقدامات تامینی و مجازات های خاصی را تعیین کرده است. به نظر میرسد بخش اول تبصره دو، صرفا راجع به پسران میباشد، لکن قسمت دوم، دخترانی را که به سن بلوغ نرسیده اند و پسران کمتر از دوازده سال قمری را در بر می گیرد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 88 قانون مجازات اسلامی

1. دادگاه در ارتباط با اطفال و نوجوانان ۹ تا ۱۵ سال مرتکب جرایم تعزیری تصمیم‌گیری می‌کند.
2. تسلیم به والدین یا سرپرست قانونی با تعهد به تربیت و مواظبت.
3. امکان اخذ تعهد از والدین برای همکاری با متخصصان یا جلوگیری از ارتباطات مضّر برای طفل.
4. امکان تسلیم طفل به اشخاص دیگر در صورت عدم صلاحیت والدین.
5. نصیحت و مشاوره توسط قاضی.
6. اخطار یا أخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم.
7. نگهداری در کانون اصلاح و تربیت برای جرایم سنگین بین سه ماه تا یک سال.
8. تصمیمات اخطار و نگهداری فقط برای کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال قابل اجراست.
9. در صورت ارتکاب جرایم جدی‌تر، اعمال تصمیمات اخطار و نگهداری الزامی است.
10. دادگاه بر اساس گزارشات و تحقیقات می‌تواند در تصمیم خود تجدید نظر کند.

رویه های قضایی

• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره مرجع صالح در رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان
• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره شرط تعیین مجازات برای متهم کمتر از۱۵ سال در جرائم حدی
• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تجدید نظر خواهی از حکم دادگاه هم عرض در مقام رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی
• رای دادگاه درباره صدور حکم به اقدام تأمینی و تربیتی ضمن قرار موقوفی تعقیب (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۰۰۱۲۹۰)
• رای دادگاه درباره آراء قطعی صادره از دادگاه اطفال و نوجوانان (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۵۰۰۰۷۱۶)
• نظریه شماره 7/99/1989 مورخ 1400/02/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره قالب تصمیم دادگاه در جرایم تعزیری افراد بین نه تا پانزده سال
• نظریه شماره 7/94/0197 مورخ 1394/01/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• نظریه شماره 7/1400/349 مورخ 1400/10/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مجازات‌های تکمیلی اطفال و نوجوانان
• نظریه شماره 7/1401/1206 مورخ 1401/12/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه در مورد احضار و تذکر و یا اخذ تعهد کتبی از اطفال نسبت به عدم تکرار جرم
• نظریه شماره 1165/96/7 مورخ 1396/05/24 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه مشورتی شماره 10/97/1002 مورخ 1392/06/02، در خصوص اجرای مجازات ها و اقدامات تامینی و تربیتی اطفال و نوجوانان (فصل 10 قانون مجازات اسلامی) در جرائم مواد مخدر ارتکابی توسط اشخاص زیر 18 سال بیان داشته: نظر به اینکه راجع به مجازات و اقدامات تامینی تربیتی اطفال و نوجوانان در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر حکم خاصی وجود ندارد، لذا مشمول عمومات قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می باشد.

پایان نامه و رساله های مرتبط

• علل تکرار جرم در مددجویان کانون اصلاح و تربیت
• جایگاه رشد در حقوق کیفری ایران با توجه به ماده 91 قانون مجازات اسلامی

مقالات مرتبط

• مبانی فقهی و حقوقی خشونت تربیتی در مواجهه با اطفال بزهکار
• بررسی مقررات کیفری حاکم بر جرائم اطفال و نوجوانان در نظام حقوق کیفری ایران و مصر
• بررسی بزه‌دیدگیِ اطفالِ معارض با قانون با رویکرد اتخاذ تدابیر حمایتی
• جلوه هایی از کارکردهای تفضیلی عرف در نظام کیفری تقنینی ماهوی عمومی
• تحولات نهاد اقدامات تأمینی و تربیتی
• رشد جزائی و کمال عقل کودک درجرائم مستوجب حد و قصاص در قانون مجازات اسلامی مصوب1392
• عوامل خطر و راهکارهای حمایتی از کودکان در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399
• مداخلات زودرس در سیاست جنایی ایران، انگلستان و آمریکا
• بررسی آرای حضوری و غیابی صادره از دادگاه اطفال و نوجوانان: رفع ابهامات
• ضرورت همسویی مجلس شورای اسلامی با تعهدات بین المللی دولت در مقابله با جرایم مرتبط با مواد مخدر و روان گردان
• قوانین و مقررات کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهکار: حال و آینده
• گسترة دفاع جنون در حقوق کیفری ایران و آمریکا
• بررسی پاسخ های حقوق کیفری به اطفال و نوجوانان متهم در مرحله پیش دادرسی با مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و اسناد بین المللی حقوق بشری
• گونه‌های سازگاری راهبردهای متفاوت در نظام تقنینی کیفری ایران
• الگوی مطلوب پاسخ‌دهی به جرائم اطفال و نوجوانان؛ مطالعة موردی دادگاه اطفال و نوجوانان شهرستان یزد،سال 1401
• چالش‌های کانون اصلاح و تربیت در بازپروری کودکان و نوجوانان بزهکار؛ مطالعۀ موردی کانون کرمان
• جلوه‌های قاعده منع تعارض منافع در حقوق کیفری ایران؛ با تأکید بر قانون مجازات اسلامی1392 با رویکردی تطبیقی
• ارزیابی نحوه‌ی تعیین مجازات تعدد مادی جرم در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری
• سیاست جنایی ایران در قبال بزهکاری اطفال و نوجوانان با نگاهی تطبیقی به حقوق انگلیس
• تفاسیر دوگانه در شرط رشد و کمال عقل در حقوق کیفری
• پاسخ‌های جای‌گزین حقوق کیفری به بزهکاری بالغان زیر 18 سال
• تعزیرات منصوص شرعی در قانون مجازات اسلامی در پرتو اصل قانونمندی حقوق کیفری
• گفتمان اصلاح و درمان در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
• سیاست جنایی ماهوی در قبال کودکان و نوجوانان بزهکار در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران
• نقد و بررسی عنصر شبهه راجع به جرایم اطفال و نوجوانان
• حبس در غیر زندان