رجوع از ایجاب

تا زمانی که ایجاب مورد قبول واقع نشده است، الزام آور نمی باشد. چرا که اراده یک جانبه اصولا برای ایجاد تعهد کافی نمی باشد. لذا اصل بر این است که تا زمانی که قبول واقع نشده است، موجب می تواند از انجام معامله صرف نظر نماید که در اصطلاح حقوقی به این امر رجوع یا عدول از ایجاب گفته می شود.

مطالعات تطبیقی

در حقوق فرانسه دو اصطلاح «رجوع از ایجاب» و «انصراف از ایجاب» وجود دارد که این دو با یکدیگر متفاوت هستند. درصورتی که پیش از وصول ایجاب به مخاطب یا همزمان با آن، موجب از ایجاب خویش عدول نماید «انصراف از ایجاب یا پس گرفتن ایجاب» تلقی می شود. لیکن عدول از ایجاب پس از وصول ایجاب به مخاطب را «رجوع از ایجاب» گویند. این امر در ماده 1115 قانون مدنی جدید فرانسه مورد اشاره قرار گرفته است. در حقوق ایران اصل بر آن است که تا زمانی که طرف ایجاب، ایجاب را قبول ننموده باشد، موجب می تواند از انجام معامله صرف نظر نماید که به اصطلاح گفته می شود از ایجاب خویش عدول نموده است.

براساس ماده 1116 قانون مدنی جدید فرانسه پیش از انقضای مدت تعیین شده برای ایجاب، و یا درصورت عدم تعیین مدت، پیش از سپری شدن مهلت معقول، امکان رجوع از ایجاب وجود ندارد و در صورت رجوع، برابر قواعد عام مسئولیت مدنی برای موجب مسئولیت خارج از قرارداد ایجاد می شود. در حقوق ایران علیرغم آنکه این امر به صراحت در قانون مدنی ذکر نگردیده است لیکن برابر نظر دکترین در چنین حالاتی ایجاب کننده متعهد به نگهداشتن ایجاب خویش تا مدت مقرر شده می باشد در همین راستا عده ای قائل بر این هستند که یک قرارداد مقدماتی بین موجب و طرف مقابل ایجاد می گردد. برابر نظر دیگری که با اصول حقوقی ما بیشتر سازگار است آن است که عدول از ایجاب یک تقصیر مدنی تلقی می گردد.

موارد از بین رفتن ایجاب برابر ماده 1117 قانون مدنی جدید فرانسه عبارتند از؛

• انقضای مدتع تعیین شده توسط موجب
• پایان مهلت متعارف در خصوص ایجاب بدون مدت
• درصورت حجر یا فوت موجب
• درصورت فوت مخاطب ایجاب

لازم به ذکر است که موارد مذکور در حقوق ایران برابر نظر دکترین به رسمیت شناخته شده است لیکن در قانون مدنی مورد تصریح قرار نگرفته است.