ماده ۱۳۳ قانون مدنی

کسی نمی‌تواند از دیوار خانه‌ی خود به خانه‌ی همسایه در باز کند اگر چه دیوار، ملک مختصی او باشد لیکن می‌تواند از دیوار مختصی خود روزنه یا شبکه باز کند و همسایه حق منع او را ندارد ولی همسایه هم می‌تواند جلوی روزنه و شبکه دیوار بکشد یا پرده بیاویزد که مانع رؤیت شود.

توضیح واژگان

خروجی، یعنی راهی برای خارج شدن از ملک.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

بنابر قاعده تبعیت، فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین، متعلق به صاحب ملک است.

فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین، در حدود عرفی، متعلق به صاحب ملک است.

صاحب ملک، حق منع دیگران از تصرف در فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین خود را دارد.

در مالیت فضای بالای زمین، و صحت بیع قسمت مزبور، تردیدی وجود ندارد.

حکم فضای بالای زمین، تابع مالکیت بنا است.

در این ماده، نتیجه و حاصل عمل، مورد نهی قانونگذار قرار گرفته است. به نحوی که مخالفت با چنین ممنوعیتی، موجب بی اعتباری عمل منهیٌ عنه خواهد بود.

باز کردن در، از دیوار اختصاصی خود به ملک همسایه، بدون اذن او، تجاوز به حق غیر محسوب گردیده؛ و ممنوع است؛ لیکن چنانچه دیوار، متعلق به همسایه، و یا مشترک باشد؛ باز کردن در یا روزنه در آن، بدون اذن او، تجاوز به مال غیر یا مال مشترک بوده؛ و برابر با قواعد عمومی مالکیت ممنوع است.

روزنه، سوراخ کوچکی است که برای ورود نور، به حمام ها، برخی خانه های روستایی، و منازل کوچک شهری است.

شبکه، پنجره کوچکی است که برای عبور نور، ساخته می شود؛ اعم از اینکه دارای سوراخ واحد یا متعدد باشد؛ شبکه، باید از پنجره های بزرگ امروزی و درها، بزرگتر باشد؛ و تشخیص این امر، با عرف است.

پنجره بزرگ را، که اشخاص می توانند از آن عبور نموده؛ و یا خم گردیده؛ و بیرون را مشاهده نمایند؛ شبکه محسوب نمی گردد؛ و تعبیه آن در دیوار اختصاصی جایز نیست.

سوابق فقهی

کسی نمی‌تواند از دیوار خانه‌ی خود، به خانه‌ی همسایه در باز کند؛ اگر چه دیوار، ملک مختصی او باشد؛ لیکن، می‌تواند از دیوار مختصی خود، روزنه یا شبکه باز کند؛ و همسایه، حق منع او را ندارد؛ ولی همسایه هم، می‌تواند جلوی روزنه و شبکه، دیوار بکشد یا پرده بیاویزد؛ که مانع رؤیت شود.

رویه های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 3/43- 254 مورخه 2/10/1343 اداره حقوقی دادگستری، شبکه و روزنه، اعم از پنجره است. لذا باز کردن پنجره در دیوار اختصاصی، مانعی نداشته؛ و درنهایت، همسایه می تواند جلوی آن را، با چیزی بپوشاند.

به موجب نظریه مشورتی شماره 6068/7 مورخه 10/10/1374 اداره حقوقی قوه قضاییه، احداث طبقه دوم ملک، با قابلیت دیدن ملک مجاور از طریق پنجره، اشکالی ندارد. لیکن همسایه می تواند، با قرار دادن پوششی، مانع مشاهده ملک خود گردد.

به نظر کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری تنکابن، شبکه و روزنه، محلی غیرمتحرک و کوچک است؛ ولی پنجره، غیرمتحرک و بزرگ می باشد؛ لذا منظور قانونگذار از روزنه و شبکه، غیر از پنجره می باشد.

انتقادات

مخارجی را که شخصی، جهت ایجاد پوشش، مقابل روزنه یا شبکه ای که همسایه او، در دیوار اختصاصی خود ایجاد کرده بود؛ متحمل می گردد؛ از مصادیق عدوان عرفی محسوب می شود. درحالی که قانونگذار، نسبت به این موضوع، سکوت اختیار نموده است.