ماده ۶۳۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

قطع ‌کردن و یا از بین ‌بردن هر‌ یک از دست ‌ها از مفصل مچ به ‌شرط آنکه دارای انگشتان کامل باشد، موجب نصف دیه کامل است خواه مجنی‌ علیه دارای دو دست و خواه به هر علت دارای یک دست باشد.

توضیح واژگان

در خصوص مفهوم ید میان فقها اختلاف نظر است. گروهی معتقدند از انگشتان شروع شده و تا انتهای بازوان را در بر می گیرد. گروهی دیگر ید را فقط شامل کف دست می دانند.4988988

پیشینه

ماده 418 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370) سابقاً در خصوص این امر وضع شده بود.806820

نکات توضیحی تفسیری دکترین

دست از اعضاء جفت و زوج بدن است که دیه معین دارد.1927988 لذا باید بر اساس قاعده، دیه مجموع دو دست را معادل دیه کامل و دیه هر دست را نصف دیه کامل تلقی نمود. 836792همچنین اگر مجنی علیه از آغاز فقط یک دست داشته باشد، دیه دست او نصف دیه کامل خواهد بود.2500368عنصر مادی این جرم عبارت است از قطع کردن و از بین بردن دست ها. لذا برخی از حقوقدانان شکستن استخوان یا قطع عصب را مشمول این ماده نمی دانند.714000 گروهی از نویسندگان بیان نموده اند صدمه ای که مجموع دو دست تا مفصل مچ را قطع نماید، موجب دیه کامل است. اعم از این که این دست سالم باشد یا معیوب، کودک باشد یا پیر، متعلق به زن باشد یا مرد. در نتیجه دیه هر دست نصف دیه کامل می باشد. اعم از این که مجنی علیه یک دست داشته باشد یا دو دست.713996

مستندات فقهی

مستند فقهی این ماده را برخی از روایات دانسته اند.2358056 همچنین از پیامبر (ص) روایت شده است که ایشان فرموده اند:« دست ها دارای دیه کامل هستند.»4988964

سوابق فقهی

برخی از فقها این ماده را از مصادیق تداخل دیات ویژه موردی می دانند که دیه جزء بخشی از دیه کل باشد. به همین دلیل اگر دست از مچ قطع شود، دیه قطع دست بر آن ثابت خواهد بود.835608 برخی از فقهای عامه بر این باورند که ثبوت نصف دیه کامل برای یک دست در صورتی است که قطع دست از شانه بوده باشد.836848 برخی از فقها علت ثبوت دیه کامل برای قطع هر دو دست را از بین رفتن کامل منافع دست ها در این فرض می دانند.4986876

در خصوص حالتی که دست مجنی علیه از محلی بالاتر از مچ و پایین تر از آرنج قطع شود، سه دیدگاه مطرح شده است:

1-چیزی زاید بر نصف دیه ثابت نمی شود.

2-ثبوت ارش علاوه بر نصف دیه

3-ثبوت دیه با رعایت مساحت برای مدار زاید قطع شده، علاوه بر نصف دیه کامل836812

همچنین در خصوص حالتی که فردی بعد از قطع دست، به وسیله عمل جراحی آن را به صورت دستی سالم مجدداً به خود پیوند می زند، معتقدند ظاهر آن است که این حالت نیز باید مشمول اطلاقات ادله دیه شده و حسب عمدی، شبه عمدی یا خطای محض بودن جنایت، امکان اخذ نصف دیه کامل وجود دارد.اگر این دست پس از پیوند معیوب باشد نیز باید دیه دست معیوب محاسبه شده و پرداخته شود. اما اگر دست دیگری پیوند زده شود، میان فقها در امکان اخذ دیه اختلاف نظر است.1313764

برخی از فقها معتقدند در پرداخت دیه دست، دینار موضوعیت نداشته و جانی در پرداخت هر یک از دیات ششگانه مخیر است.1373104