دیه چشم

مواد 587 تا 591 قانون مجازات اسلامی (1392)، در خصوص دیه چشم می باشد.

دیه درآوردن یا از بین ‌بردن چشم بینا

در قانون

ماده ۵۸۷ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای درآوردن و یا از بین ‌بردن دو چشم بینا، دیه کامل و برای هر چشم، نصف دیه پیش بینی کرده است، همچنین مطابق تبصره این ماده، در صورت وجود لکه دائمی در چشم که مانع بینایی قسمتی از چشم گردد، اگر تعیین مقدار آن ممکن باشد به همان نسبت از دیه کسر و در غیر‌ این ‌صورت، ارش پرداخت می‌ شود.

گروهی دیه هر چشم را معادل پانصد دینار دانسته اند. برخی معتقدند اطلاق این ماده، فقط منحصر به جنایت بر مردان است و دیه دو چشم زنان را باید برابر با دیه یک چشم مرد دانست. نکته مهم آن است که معیار اخذ دیه، قدرت بینایی است، اعم از اینکه این این قدرت به جهاتی نظیر شب کوری یا مانند آن، معیوب یا ضعیف شده باشد. گروهی معتقدند مقصود از دیه کامل، دیه کامل هر یک از زن و مرد به طور جداگانه و با در نظر گرفتن جنسیت مجنی علیه می باشد. در خصوص تبصره این ماده، گروهی معتقدند در فرض حصول اختلاف میان جانی و مجنی علیه در این خصوص، باید با استناد به اصل برائت، قول جانی را مقدم دانست، اما گروهی دیگر با استناد به اصل صحت، قول مجنی علیه را مقدم می پندارند.

در فقه

مستند شرعی این ماده را برخی از روایات دانسته اند. در این خصوص روایتی نیز از پیامبر (ص) بیان شده است.

فقها معتقدند به دلیل وجود دو چشم در بدن و به اقتضای حدیث عام، از میان بردن هر دو چشم را باید موجب دیه کامل دانست، لذا دیه هر یک از چشم ها معادل نصف دیه کامل است، در واقع به نظر می رسد در این خصوص میان مسلمانان، اجماع وجود دارد، لذا کندن یا در آوردن هر دو چشم، موجب پرداخت دیه کامل است، در این خصوص فقها میان چشم بزرگ یا کوچک، زشت یا زیبا و ضعیف یا قوی، قائل به تفاوتی نشده اند، همچنین در فرض حدوث اختلاف در معیوب بودن یا نبودن بینایی چشم، میان فقها اختلاف نظر است، برخی از آن ها با قبول حجیت اصل صحت و ورود آن بر اصل برائت، قول مجنی علیه را مقدم میشمارند.

برخی از فقها، چشم کور را عضو فلج تلقی کرده اند.

دیه درآوردن یا از بین ‌بردن چشم بینای کسی که فقط یک چشم دارد

پیشینه

ماده 377 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، سابقاً در این خصوص وضع شده بود.

در قانون

در حال حاضر، ماده ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، برای درآوردن یا از بین ‌بردن چشم بینای کسی که فقط یک چشم دارد، دیه کامل پیش بینی کرده است مشروط بر اینکه چشم دیگرش نابینای مادرزادی باشد یا به علل غیر جنایی از بین رفته باشد، در غیر این صورت، دیه چشم بینا، نصف دیه کامل است.

عده ای بر این باورند که منظور از دیه کامل در این ماده، دیه کامل هر یک از زن و مرد با توجه به جنسیت مجنی علیه می باشد.

مبنا

به نظر می رسد در فرضی که مجنی علیه دارای یک چشم می باشد، در صورت از بین رفتن این چشم، از آن جا که قوه بینایی وی از میان خواهد رفت، باید دیه کامل اخذ شود.

نظر مخالف

گروهی معتقدند چنانچه چشم کسی سابقاً به دلیل جنایت از بین رفته باشد و دیه آن اخذ شده باشد، این امر تأثیری در دیه مورد بحث در این ماده ندارد، اما این دیدگاه، سازگار با رویه مقنن نمی باشد.

در فقه

مستند فقهی این ماده را روایاتی از امام صادق (ع) دانسته اند.

فقها بیان نموده اند که در فرض کنده شدن چشم کسی که فقط یک چشم دارد، باید قائل به ثبوت دیه کامل بود، اما برخی از فقها معتقد به تعلق نصف دیه کامل به فرد دارای یک چشم هستند، گروهی دیگر از فقها تاکید کرده اند که تعلق دیه کامل به کسی که تنها چشمش از میان رفته است، منوط بر این است که چشم دیگر به دلیل یک آفت الهی یا نقص مادرزاد یا حادثه ای که او بر آن مستحق ارش یا دیه نباشد از بین رفته باشد، وگرنه دارای نصف دیه است، لذا اگر نابینایی چشم دیگر، ناشی از قصاص یا جنایت باشد، بنا بر نظر مشهور باید نیمی از دیه به او پرداخت شود.

دیه درآوردن یا از بین ‌بردن چشم نابینا

پیشینه

سابقاً ماده 378 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، در این خصوص وضع شده بود.

در قانون

در حال حاضر مطابق ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، دیه درآوردن یا از بین ‌بردن چشم نابینا، یک ‌ششم دیه کامل است.

در فقه

مستند شرعی این حکم را پاره ای روایات شرعی دانسته اند.

در این خصوص میان فقها نظرات مختلفی مطرح شده است، برخی از فقها بر این باورند که دیه چشم کور، ثلث دیه چشم سالم است، لذا اگر کسی چشم کور کسی را از بین ببرد، مکلف به پرداخت یک ششم دیه کامل می باشد، لذا مقصود از ثلث دیه کامل، همان ثلث دیه یک چشم سالم است و نباید آن را با ثلث دیه نفس اشتباه گرفت، در این خصوص عده ای معتقدند قول مشهور تری وجود دارد که ناظر بر یک چهارم دیه چشم سالم است، اما گروه دیگر همچنان قول مشهور را در این خصوص، یک سوم دیه چشم سالم دانسته اند، در دیگر منابع نیز به این نکته اشاره شده است که دیه از میان بردن یک چشم فاسد را باید معادل یک سوم دیه چشم سالم دانست.

دیه پلک

پیشینه

در گذشته ماده 379 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، در این خصوص وضع شده بود.

در قانون

در حال حاضر ماده ۵۹۰ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲) برای مجموع چهار پلک دو چشم، دیه کامل و برای دیه هر یک از پلک ‌های بالا، یک ششم دیه کامل و برای دیه هر یک از پلک‌ های پایین، یک چهارم دیه کامل تعیین کرده است، برخی بر این باورند که در صورتی مجموع چهار پلک، دارای دیه کامل است که با هم از بین رفته باشند.

استثناء بودن دیه پلک بر قاعده دیه اعضای زوج

برخی معتقدند اگرچه مطابق قاعده، اعضای زوج مجموعاً دارای دیه کامل و هر یک دارای نصف دیه کامل هستند، اما در مواردی از این قاعده پیروی نشده است، مثلا در خصوص پلکها، اگرچه دیه مجموع آن ها معادل دیه کامل است، اما دیه پلک های بالا، ثلث و دیه پلک های پایین نیز مجموعاً نصف دیه کامل می باشد، لذا دیه پلک های بالا معادل 333/33 دینار و دیه پلک های پایین معادل 500 دینار خواهد بود،

دیه جنایات وارده بر بخشی از پلک ها

در خصوص جنایات وارده بر بخشی از پلک ها، گروهی معتقد به اخذ ارش و گروهی دیگر معتقد به اخذ دیه به نسبت مساحت از بین رفته هستند.

عدم تاثیر سلامتی چشم در دیه پلک

این دیه اعم از آن است که چشم، معیوب باشد یا خیر.

تداخل در دیات

گروهی معتقدند در فرض قطع شدن مژه ها به همراه پلک ها، باید قائل به اخذ دیه واحد بود. همچنین برخی از فقها بیان کرده اند که اگر پلکها با دو چشم کنده شوند، نباید قائل به تداخل دیات بود.

در فقه

مستند شرعی این حکم را روایتی از امام علی (ع) دانسته اند.

در این خصوص میان فقها، نظرات مختلفی مطرح شده است:

1- هر پلک دارای ربع دیه است، این دیدگاه مورد قبول فقهای عامه است.

2- دیه پلک پایین یک سوم دیه چشم است، دیه پلک بالا نیز دو سوم دیه چشم است.

3- خشک یا چروکیده شدن پلک، مستوجب ارش است.

4- دیه پلک بالا، ثلث دیه چشم و دیه پلک پایین دو سوم دیه کامل است، دیه مجموع پلک ها، معادل پنج ششم دیه کامل می باشد.

نظر مشهور آن است که برای مجموع چهار پلک باید دیه کامل پرداخته شود. همچنین بخشی از فقها معتقدند دیه از بین بردن هر یک از پلک های فلج را نباید معادل یک سوم دیه دانست، زیرا اطلاق ادله این قاعده، شامل غیر از پلک ها است.

دیه شکافتن پلک

پیشینه

حکم این ماده در قانون سابق وجود نداشت.

در قانون

ماده ۵۹۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، در خصوص دیه شکافتن هر کدام از پلک های بالا و پایین چشم وضع شده است،گروهی بر این باورند که بر اساس اطلاق ماده فوق، میزان شکافته شدن پلک در میزان دیه موثر نمی باشد.