مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها برای زباله‌های فضایی و سازوکارهای حل‌و‌فصل اختلاف‌های ناشی از آنها

مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها برای زباله‌های فضایی و سازوکارهای حل‌و‌فصل اختلاف‌های ناشی از آنها نام مقاله ای است از محسن عبدالهی و سید محمد حسینی که در شماره چهار دوره چهل و پنج (بهمن 1394) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

پرتاب ماهوارة اسپوتنیک 1 در سال 1957 توسط شوروی سابق سرآغاز فعالیت‌های فضایی دولت‌ها بهحساب می­آید. اگرچه ابتدا فقط تعداد کمی از دولت‌ها قادر به پرتاب ماهواره و فعالیت در بخش فضا بودند، اما به‌تدریج دولت‌های بیشتری به این صنعت وارد شدند. در کنار فواید بی‌شمار فعالیت‌های فضایی برای بشریت، استفادۀ بی‌رویه از فضای ماورای جو باعث آلودگی فضا و محیط زیست کرۀ زمین شده است. زباله‌های فضایی نمونۀ بارز این آلودگی‌ها به‌شمار می­روند که علاوه بر تهدیدها و خطرهای بی‌شمار برای ماهواره­های در حال گردش به دور زمین، بر محیط زیست کرۀ خاکی زمین نیز آثار نامناسبی داشته­اند. هنگام تدوین معاهدات اصلی حقوق فضا، توجه اندکی به مسائل محیط زیست شد و اشاره­ای به مسئلۀ کنترل و پیشگیری از تولید زبالۀ فضایی نشد. نهادهای بین­المللی به ویژه کمیتۀ استفادۀ صلح­آمیز از فضای ماورای جو تلاش­هایی کرده‌اند، اما تاکنون این تلاش‌ها نتیجۀ رضایت‌بخشی نداشته است. یکی از  موضوعاتی که در معاهدات حقوق فضا برای تبیین آن تلاش شده، مسئولیت دولت‌ها در هنگام ورود خسارت بوده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های مطرح‌شده در معاهدات فضایی، مفهوم زبالۀ فضایی و مسئولیت دولت‌ها در قبال خسارات ناشی از آن است که به دلیل عدم تعریف این اشیا در معاهدات، اثبات مسئولیت دولت‌ها با دشواری­هایی روبه‌رو شده است. بنابراین، سازوکارهای حل و فصل اختلاف‌ها و رژیم­های مسئولیت در قبال خسارات ناشی از زباله‌های فضایی کارامدی لازم را ندارند و اصلاح مقررات موجود یا تدوین مقررات جدید در این خصوص ضروری است.

کلیدواژه ها

• زباله فضایی
• فضای ماورای جو
• محیط زیست
• مسئولیت دولت ها
• معاهدات حقوق فضا

مواد مرتبط

• ماده 6 معاهده فضای ماورای جو
• ماده 7 معاهده فضای ماورای جو
• ماده 22 کنوانسیون مسئولیت
• ماده 1 کنوانسیون ثبت
• ماده 31 کنوانسیون وین
• ماده 1 منشور سازمان ملل متحد
• ماده 33 منشور سازمان ملل متحد