ماده ۱۷ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸

ماده ۱۷ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان: نام و عنوان و نشانه ویژه ای که معرف اثر است از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود و هیچکس نمیتواند آنها را برای اثر دیگری از همان نوع یا مانند آن به ترتیبی که الغاء شبهه کند بکار برد.

مواد مرتبط

• ماده 25 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348
• ماده 26 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348

توضیح واژگان

نام، اسمی است که به انتخاب پدیدآورنده، برای معرفی اثر تعیین شده است. خواه ارتباطی با موضوع اثر داشته باشد، خواه نداشته باشد. عنوان نیز معمولا بیانگر تخصص و حرفه صاحب اثر است. مانند عناوینی از قبیل استاد دانشگاه، وکیل دادگستری و... برخی دیگر، عنوان را به توصیف مشاغل و مدارج علمی پدیدآورنده معنی کرده اند.

نشانه در لغت عبارت است از آنچه که سبب شناخته شدن کسی یا چیزی گردد. بنابراین می توان گفت از نظر قانون گذار ایران، نشانه عبارت است از علامتی که باعث شناخته شدن اثر مورد حمایت قانون می شود. البته عده ای دیگر بر این عقیده اند که منظور از نشانه ویژه معرف اثر به روشنی معلوم نیست. اما شاید بتوان مواردی مانند طرح روی جلد یک کتاب را از مصادیق نشان ویژه دانست.

همچنین منظور از الغاء شبهه این است که اثر اخیر، به جای اثر اصلی تلقی گردد.

فلسفه و مبانی نظری ماده

برای حفظ حقوق معنوی پدیدآورندگان در زمینه حفظ نام آنها، وجود چنین قوانینی لازم است تا بدین وسیله، پدیدآورندگان بتوانند حقوق خود را در زمینه حق انتساب اثر حفظ نمایند. چرا که حق بر نام و عنوان، برای تضمین وسیله معرفی اثر یعنی نام و عنوان و نشان ویژه آن از هرگونه سوء استفاده است.

نکات توضیحی

صرف کاربرد یکسان یک نشان برای دو یا چند اثر به منزله نقض حقوق مولف نمی باشد. بلکه آنچه حائز اهمیت است این است که تشابه در عنوان و نام و نشان در صورتی ناقض حقوق است که چنان اوضاع و احوالی را ایجاد کند منجر به ایجاد شبهه برای مخاطب اثر شود. که در این صورت، شخص استفاده کننده از عنوان و نام و نشان، به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم می شود.

لازم به ذکر است که مقررات این ماده مشمول سوء استفاده از نام، عنوان یا نشان نشریات نمی شود. موارد سوء استفاده ذیل ماده 33 قانون مطبوعات (اصلاحی 79) قرار می گرد.

این ماده و ماده 25 از قانون حاضر، رکن قانونی جرم مورد اشاره در این قانون می باشند. لذا اگر شخصی، از نشان ویژه ای که معرف یک اثر مورد حمایت قانون است، بر روی اثر دیگری از آن نوع یا مانند آن، به نحوی که ایجاد شبهه کند، استفاده نماید، یکی از مصادیق رکن مادی این جرم به وجود می آید. لازم به ذکر است که برای تحقق این جرم، وجود فعل مثبت خارجی شرط است و ترک فعل نمی تواند عنصر مادی این جرم را تشکیل دهد. واین جرم، جرمی مقید به نتیجه است. یعنی عنصر مادی وقتی محقق می شود که مرتکب، از نام و عنوان و نشانه اثر شخص دیگری، استفاده کند و با این عمل، موجب فریب دیگران شود. پس الغاء شبهه نتیجه خاص این جرم است که باید محقق شود تا جرم ارتکاب یابد.

انتقادات

مجازاتی که برای نقض این ماده در نظر گرفته شده است، حبس از سه ماه تا یک سال است. این در حالی است که این جرم، شباهت زیادی به جرم کلاهبرداری دارد و در مقایسه با آن، مجازاتی که برایش در نظر گرفته شده، بسیار کمتر از مجازات جرم کلاهبرداری ساده (یک تا هفت سال حبس) و مشدد (دو تا ده سال حبس) است.

همچنین اینگونه به نظر می آید که منظور قانون گذار از به کار بردن حرف «واو» در بین کلمات عنوان و نام و نشانه، حرف «یا» بوده است؛ چرا که استعمال واو این معنی را افاده می کند که رکن مادی این جرم فقط در صورت استفاده از هر سه مورد نام و عنوان و نشانه محقق می شود. که چنین قصدی بعید به نظر می رسد و صرف استفاده از هر یک از این سه مورد به شرط وجود قصد فریب، برای تحقق جرم کافی است.

مضاف بر ایرادات فوق، ماده 17 در مقام بیان استفاده غیرقانونی از نام و عنوان و نشانه اثر دیگری است و در موردی که فرد با عمل خود منجر به حذف نام، عنوان و یا نشان معرف پدیدآورنده می شود، ساکت است و همین امر علاوه بر ایجاد مشکل برای پدیدآورندگان در اعمال این ماده، اختلافات زیادی را نیز به وجود آورده است.

مصادیق و نمونه ها

معمولا در قراردادهای نشر ذکر می شود که باید یادداشت یا اطلاعیه مناسبی در مورد رعایت کپی رایت در صفحه عنوان اثر درج شود. این اطلاعیه متضمن نماد یا سمبل اولین سال انتشار اثر و نام صاحب اثر و حق کپی رایت می باشد.