رویکردهای اخلاقی شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی با توجه به حقوق و آزادی‌های شهروندان

رویکردهای اخلاقی شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی با توجه به حقوق و آزادی‌های شهروندان نام مقاله ای است از محمد مظهری و فرزاد جنگجوی که در شماره چهار دوره پنجاه و یک (زمستان 1400) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

اجرای مفاد قانون اساسی، برای دستیابی به اهداف و وصول به آرمان‌های قانون اساسی است، این مهم در مواردی که مفاد قانون اساسی با ابهام، اجمال، تعارض یا نقص و سکوت مواجه است، مستلزم تفسیر این قانون است. رویکردهای گوناگونی در خصوص تفسیر در علم حقوق طرح‌ شده است. رویۀ شورای نگهبان به‌عنوان مفسر قانون اساسی در تفسیر اصول قانون اساسی را از منظرِ اخلاقی دستِ‌‌کم می‌توان در سه رویکرد اخلاقی خودگرایانه، وظیفه‌گرایانه و فایده‌گرایی قاعده‌‌نگر دسته‌بندی کرد. در رویکرد تفسیری خود‌گرایانه، اخلاقی بودن عمل به‌طور کلی به ارزیابی نتایج و دستاوردها به نفع شخصی و سازمانی منوط است که در این حالت هنجارهای قانون اساسی در معرض تهدید قرار می‌گیرند. این در حالی است که در رویکرد اخلاقی وظیفه‌گرایانه، شورا بدون توجه به نتایج و سود حاصل از تحدید حقوق و آزادی‌های شهروندان، تضمین آنها را برای هریک از شهروندان تکلیف خود می‌داند. اما شورای نگهبان در رویکرد فایده‌گراییِ قاعده‌نگر، اصل فایده را مستقیم و بی‌واسطه بـه عرصـة عمـل نمی‌آورد، بلکه قواعدی را از طریق آن معرفی می‏کند که پذیرش عمومی آنها موجـب خیر حداکثری عمومی می‌شود. طبعاً چنین رویکردی می‌تواند به استحکام و استقرار بیشتر قانون اساسی و در نهایت کارامدی نظام منجر شود.

کلیدواژه‌ها

• اخلاق
• تفسیر
• رویکردهای اخلاقی
• شورای نگهبان
• قانون اساسی

مواد مرتبط

• اصل 44 قانون اساسی
• اصل 175 قانون اساسی
• اصل 76 قانون اساسی