ماده ۴۱۲ قانون مدنی

هر گاه مشتری بعضی از مبیع را دیده و بعض دیگر را به وصف یا از روی نمونه خریده باشد و آن بعض، مطابق وصف یا نمونه نباشد می‌تواند تمام مبیع را رد کند یا تمام آن را قبول نماید.

توضیح واژگان

به چیزی که فروخته می شود؛ مبیع گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر قانونگذار مقرر می نمود؛ که درصورت عدم تطابق بعض مبیع با وصف یا نمونه، خریدار می تواند معامله را، نسبت به همان بعض نامرغوب فسخ نماید؛ دراینصورت فروشنده متحمل زیان می گردید؛ و با تعارض دو ضرر، دیگر دلیلی ندارد که مشتری، قسمتی از مورد معامله را پذیرفته؛ و قسمت دیگر را به بایع رد نماید. بدین ترتیب وی جهت جبران خسارت خویش، تنها می تواند تمام بیع را پذیرفته یا رد نماید. بنابراین می توان قائل به این شد که اختیار خریدار، نسبت به فسخ آن قسمت از مبیع، که مطابق وصف یا نمونه بوده؛ خیار رؤیت، و نسبت به فسخ بخش دیگر، خیار تبعض صفقه است.

سوابق فقهی

هر گاه مشتری، بعضی از مبیع را دیده؛ و بعض دیگر را، به وصف خریده باشد؛ و آن بعض، مطابق وصف یا نمونه نباشد؛ می‌تواند تمام مبیع را رد کند؛ یا تمام آن را قبول نماید. و پذیرش بیع نسبت به قسمتی از مبیع، و رد آن نسبت به قسمتی که مطابق نمونه نیست؛ صحیح نمی باشد؛ زیرا دراینصورت تبعض صفقه پیش می آید.

رویه های قضایی

به موجب نظر اکثریت قضات دادگاه های حقوقی 2 تهران مورخه 29/11/1366، حکم ماده 412 قانون مدنی، در رابطه با مبیع کلی در معین نیز مُجری است.