بررسی تطبیقی مرحلۀ تحت نظر در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه

بررسی تطبیقی مرحلۀ تحت نظر در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه نام مقاله ای از محمد آشوری و روح‌اللّٰه سپهری که در شماره ششم (زمستان1392) در نشریه نقد و تحلیل آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.

چکیده

تحت نظر، ترجمۀ تحت‌اللفظی «garde à vu» در زبان فرانسه است که در قانون آ.د.ک. مصوب 1378 و به ویژه در لایحۀ آ.د.ک. بدان پرداخته شده و ناظر به مرحله‌ای از فرایند دادرسی کیفری است که مظنون به ارتکاب جرم، در بازداشت نیروهای پلیس (ضابطان دادگستری) به سر می‌بَرَد. این مرحله از بازداشت به دلیل شرایط خاص حاکم بر آن، نسبت به حقوق مظنون به ارتکاب جرم، اهمیت بسیاری دارد. تجربه نشان داده است که در این مرحله، حقوق مظنون در مقایسه با دیگر مراحل دادرسی کیفری، بیشتر در معرض تضییع قرار می‌گیرد، به طوری که در برخی موارد، سرنوشت دعوای کیفری در همین مدت نسبتاً کوتاه که وی در اختیار پلیس است مخصوصاً در جرایم معمولی (عام) رقم می‌خورد. بنابراین در چند دهۀ اخیر، قانون‌گذاران کشورهای مختلف، مقررات دقیقی را برای مرحلۀ تحت نظر وضع کرده‌اند. از سوی دیگر، با توجه به لزوم نگهداری فرد نزد نیروهای پلیس برای انجام تحقیقات اولیه و سرعت عمل در حفظ دلایل و آثار جرم و جلوگیری از پیامدهای گستردۀ جرم ارتکابی به ویژه در جرایم سازمان‌یافته، تروریستی و امنیتی، حقوق مظنونان به ارتکاب جرایم یادشده در این مرحله با استثنائات فراوانی روبه‌رو شده است. در این مقاله، وضعیت قانون ایران و فرانسه (با لحاظ قانون 14 آوریل 2011 آن کشور) و نیز ابداعات لایحۀ آیین دادرسی کیفری ایران و تفاوت‌های آن‌ها بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

• تحت نظر
• حقوق شخص تحت نظر
• استثنائات
• جرایم سازمان‌یافته
• تروریستی و امنیتی