اصول فقه تحلیلی

اصول فقه تحلیلی نام کتابی است از سید مصطفی محقق داماد، سید مصطفی حسینی نسب و رضا پور محمدی که توسط مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسیده است.

محتوای کتاب

کتاب فقه تحلیلی کتابی در ۱۲ فصل تدوین شده‌است.

1. فصل اول، به تعریف و تاریخچه اصول فقه می‌پردازد.
2. فصل دوم، حکم شرعی، قلمرو و اقسام آن را بیان می‌دارد.
3. فصل سوم، متتن فقهی را مورد مداقه قرار می‌دهد.
4. فصل چهارم، ظهور و چیستی و اقسام آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
5. فصل پنجم، وضع و قرینه را مطرح می‌کند.
6. فصل ششم، مربوط به حقیقت و مجاز است.
7. فصل هفتم، در خصوص حقیقت شرعیه است.
8. فصل هشتم، در باب امر و نهی است.
9. فصل نهم، به مفاهیم پرداخته‌است.
10. فصل دهم، در بیان عام و خاص است.
11. فصل یازدهم، در خصوص مطلق و مقید است.
12. فصل دوازدهم، به تبیین مجمل و مبین می‌پردازد.

بخشی از کتاب

نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب، بیان می‌دارد:

دانش اصول فقه در دامن ادبیات اسلامی پا به پای علم فقه، پرورش و گسترش یافته‌است. مؤمنان طبعاً برای یافتن وظیفه شرعی خود چندان مشکلی نداشتند و می‌توانستند با تمسک به نصوص کتاب و سنت به آسانی به تکالیف خویش دست یابند. اما به تدریج با توسعه حیات اجتماعی و تحولات بشری مؤمنان که خود را موظف به عمل به شریعت می‌دانستند و بر این باور بودند که شریعت برای همه افعال آنان تعیین تکلیف نموده به دنبال یافتن احکام شرعی خود قدم برمی‌داشتند. بسیاری رخدادها مسبوق به سابقه نبود و در خصوص آن هم در کتاب و سنت چیزی نمی‌یافتند؛ لذا نیازمند نوعی انطباق بودند. انطباق یعنی تطبیق رخداد مورد نظر با دستورالعمل کلی یا با اشباه و نظایر آن که حکمی در شریعت داشته‌است. این انطباق کار چندان آسانی نبود و چه بسا آگاهانه یا ناخودآگاه ناچار بودند به قواعد مختلف ادبی و سایر دانش‌ها پناه ببرند. علم اصول فقه، از جمله دانش‌هایی است که به تدریج در دامن ادبیات اسلامی پرورش یافته‌است. هرچند ممکن است که این علم را مجموعه ای برگرفته و التقاط شده از سایر علوم نظیر کلام، ادبیات عرب، فلسفه و فقه و جز آن بدانیم، ولی هرگز نمی‌توان ارزش والای حالت ترکیبی و امتزاجی آن را نادیده گرفت. به هر حال این که علم اصول فقه روشی است که بدون به‌کارگیری آن هرگز اجتهاد و استنباط احکام شرعی امکان‌پذیر نخواهد بود.