نظریه‌ تعامل‌گرایی و تحلیل انتقادی آن

نظریه‌ تعامل‌گرایی و تحلیل انتقادی آن نام مقاله ای از لمیاء رستمی تبریزی و ندا محتشمی بوده که در شماره دوم دوره پنجم (پاییز 1392) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.

چکیده

در دهه‌‌1950و به ویژه اوایل دهه‌‌1960، با پیوستن اندیشه‌ انتقادی مکتب جرم‌شناسی واکنش اجتماعی، به تمرکز ویژه‌‌ رویکرد تعامل نمادین بر نقش ارزیابی‌های دیگران در تشکیل و تغییر هویت و اعمال شخص، نظریه‌ای متفاوت، به نام نظریه‌ تعامل‌گرایی یا برچسب‌زنی، در انتقاد به جرم‌شناسی کلاسیک، شکل گرفت و به یاری شرایط مستعد حاکم بر آن دوران، در آمریکای شمالی بروز یافت. این نظریه، مفاهیم انحراف و منحرف را به صورت ذهنی و نه عینی تعریف کرد. در علت‌شناسی جرم هم، واکنش‌های اجتماعی رسمی و غیررسمی را از طریق برچسب‌زنی، تحقیر و طرد فرد، موجد جرم و به خصوص، موجب تکرار جرم و پیدایش هویت و حرفه‌ مجرمانه در شخص قلمداد نمود. به همین سبب نیز، خواستار کاهش چنین واکنش‌هایی در قبال جرم، به ویژه در قالب تحدید دامنه‌ مداخله نظام عدالت کیفری گشت و بدین ترتیب، دریچه‌ای نو را در جرم‌شناسی و سیاست جنایی گشود. با این وجود، انتقاداتی هم به این نظریه وارد شده که ضرورت بازنگری، تعدیل و اصلاح آن را آشکار می‌سازد. بدین‌سان، با عنایت به انتقادات ناظر به مفاهیم بنیادی نظریه، یعنی انحراف، برچسب‌زنی و پایگاه منحرفانه، قابلیت هدایت این نظریه به مسیری معتدل‌تر و بهره‌گیری شایسته از آن در چارچوب یک سیاست جنایی کارآمد و انسانی، با هدف نیل به مدیریت بهینه‌ جرم، بیش از پیش رخ می‌نماید

کلید واژه ها

• انحراف
• برچسب زنی رسمی و غیر رسمی
• پایگاه منحرفانه
• تحدید دامنه مداخله نظام عدالت کیفری
• جرم شناسی و سیاست جنایی متوازن