ماده ۲۵۱ قانون آیین دادرسی کیفری

هر گاه متهم يا محكومٌ عليه در مواعد مقرر حاضر شود ، يا پس از آن حاضر و عذر موجه خود را اثبات كند ، با شروع به اجراي حبس و تبعيد يا اقامت اجباري و با اجراي كامل ساير مجازات ها و يا صدور قرارهاي منع و موقوفي و تعليق تعقيب ، تعليق اجراي مجازات و مختومه شدن پرونده به هر كيفيت ، قرار تأمين و نظارت قضائي لغو مي شود . تبصره ماده 251: در صورت الغاء قرار تأمين يا نظارت قضائي ، اين امر بلافاصله به مراجع مربوط اعلام مي شود .

پیشینه

سابقاً ماده 139 قانون آیین دادرسی کیفری در این خصوص وضع شده بود.484232

نکات توضیحی تفسیری دکترین

تا پیش از تصویب این ماده رویه چنین بود که در صورت مراجعه کفیل یا وثیقه گذار به مرجع قضایی برای استرداد وثیقه و یا رفع مسئولیت در ضمن رسیدگی و پیش از اجرای حکم ولو با حاضر کردن متهم، این تقاضا مورد پذیرش قرار نمی گرفت. زیرا دیدگاه پذیرفته شده بقاء مسئولیت کفیل تا ختم دادرسی و اجرای دادنامه بود.484220 اما به موجب ماده فوق عده ای معتقدند در مواردی قرار تأمین کیفری بلا اثر می شود:

1- در صورت اضر شدن متهم در موعد مقرر

2- شروع به اجرای حکم در موارد مقرر قانونی

3-قطعی شدن قرار های تعلیق تعقیب و اجرای مجازات

4- صدور حکم برائت در دادگاه

5-صدور قرار های منع یا موقوفی تعقیب

6- مختومه شدن پرونده به هر کیفیت3893288

لذا باید آثار تعقیب کیفری نسبت به قرار های تأمین را در حالات مختلف تفکیک نمود. ممکن است پس از عمل متهم به تعهد خویش و حضور در مرجع قضایی، بی گناه تشخیص داده شود. در این صورت اگر این تصمیم از سوی مرجع تحقیق اتخاذ شود، قرار منع تعقیب و اگر از سوی دادگاه یا همان مرجع صدور حکم اتخاذ گردد، حکم برائت صادر می شود. همچنبن ممکن است در شرایط مقرر قانونی، قرار موقوفی تعقیب صادر شود که آثاری مشابه دارد. در این شرایط و نیز در صورت مختومه شدن پرونده به هر کیفیت، قرار های تأمین صادره بلا اثر خواهند شد.1285616عده ای معتقدند که منع یا موقوفی تعقیب یا برائت ولو به صورت غیر قطعی موجب لغو قرار تأمین است. اما رویه قضایی را چنین نمی دانند.640064 همچنین به باور گروهی، در صورت صدور قرار ترک تعقیب نیز قرار تأمین یا نظارت قضایی ملغی می شوند.4659968 اما در صورت محکوم شدن متهمی که در مواعد مقرر حاضر شده است، به محض شروع به اجرای مجازات های مورد بحث در ماده فوق و نیز پایان دیگر مجازات ها، نیازی به بقاء تأمین نمی باشد.1285636همچنین صرف عدم دسترسی به متهم را نباید برای ضبط وثیقه به نفع دولت کافی دانست. بلکه ضبط وثیقه مستلزم عدم حضور متهم بدون عذر موجه است.550628 لذا هرگاه متهم در موعد مقرر حاضر شود و یا پس از آن حاضر و عذر موجه خود را ثابت کند و نیز در فرض مختومه شدن پرونده، از قرار وثیقه رفع اثر خواهد شد.550620

رویه قضایی

به موجب نظریه مشورتی 7/79/89-2385/20/29 قرار ترک تعقیب به منزله موقوفی تعقیب بوده موجب رفع تأمین مأخوذه می شود.494716 همچنین به موجب نظریه 7/342-1378/1/21 پس از شروع به اجرای حکم قطعی، مسئولیتی متوجه کفیل نیست و وثیقه نیز آزاد و مسترد می شود.494740 همچنین بر اساس نظریه 7/6883-1382/8/19 با اتمام مجازات حبس موردی برای نگهداری متهمی که محکوم به پرداخت دیه شده است ولی هنوز موعد آن نرسیده نمی باشد و تأمین قبلی نیز با شروع به اجرای حکم منتفی است.495132

به موجب رأی وحدت رویه شماره 657-1380/12/14 نمی توان چنین استدلال نمود که با توجه به اینکه هدف اصلی از حاضر کردن متهم توسط کفیل یا وثیقه گذار اجرای حکم است، لذا کفیل یا وثیقه گذار می تواند به جای حاضر کردن متهم اقدام به اجرای حکم کنند. چرا که وظیفه اصلی ان ها حاضر نمودن متهم در موارد لزوم می باشد.2760480