ماده ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

از بین بردن یا بیرون آوردن چشم از حدقه فقط یک دیه دارد و از بین رفتن بینایی، دیه دیگری ندارد لکن اگر در اثر صدمه دیگری مانند شکستن سر، بینایی نیز از بین برود یا نقصان یابد، هر کدام حسب مورد دیه یا ارش جداگانه دارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در رابطه با دیه منافع باید توجه داشت که دیه هیچ منفعتی با منفعت دیگر تداخل نمی‌کند و تنها دیه منفعت با دیه عضوی تداخل میکندکه آن عضو محل آن منفعت باشد؛ مثلاً دیه بینایی با دیه چشم تداخل می‌کند در صورتی که عضو چشم از بین برود. اما اگر عضو از بین نرود ولی منفعت از بین برود در این صورت تنها برای منفعت (بینایی) دیه تعیین خواهد شد. ضمناً دلیل این ماده ملازمه بین حدقه چشم و بینایی است؛ لذا یک دیه فرض شده‌است ولی در جنایت وارده بر سر و امحا بینایی به علت عدم تلازم، جمع دیات مورد حکم قرار گرفته‌است. بنابراین بینایی چشم صرف نظر از حدقه چشم دیه مستقلی دارد. در مورد تداخل دیه بینایی و دیه بیرون آوردن چشم از حدقه این نکته گفتنی است که ظاهراً برای از بین رفتن پلک‌ها و مژه‌ها نیز دیه جداگانه ای پرداخت نمی‌شود.

انتقادات

در مورد تداخل دیه بینایی با دیه بیرون آوردن چشم از حدقه باید توجه داشت که توجیه محکمی وجود ندارد. اما برخی فقها آن را اینچنین توجیه کرده‌اند که منفعت چشم یعنی بینایی تابع خود چشم است برخلاف شنوایی که منفعت گوش نیست. هرچند این توجیه نیز بدون ایراد نیست.

سوابق فقهی

در رابطه با زوال بینایی مجنی علیه آیت الله خمینی معتقد هستند که اگر حدقه چشم کسی را از کاسه درآورد بیش از یک دیه بدهکار نمی‌شود و چشم دیه جداگانه ندارد و تابع حدقه چشم است.اما در رابطه با از بین رفتن بینایی در فرضی که جنایات متعدد باشند ایشان معتقدند اگر جانی بینایی چشم کسی را بخاطر بخاطر جنایتی دیگر از بین ببرد، مثلاً ضربه ای بر فرق او بزند که هم سرش بشکند هم چشمش کور شود، باید یک دیه برای یک جنایت بر سر او بپردازد و یک دیه دیگر برای از بین بردن بینایی چشمش.