ماده ۸۹۷ قانون مدنی

اشخاصی که گاه به فرض و گاهی به قرابت ارث می‌برند عبارتند از: پدر، دختر و دخترها، خواهر و خواهرهای ابی یا ابوینی و کلاله امی.

توضیح واژگان

به اقربای در خط اطراف متوفی، کلاله گویند. (۲۵۰۷۸)

میراث المسمی، یعنی فروض ارث بری مقرر در قرآن. (۸۶۲۱۵)

فرض، عبارت است از سهم مقرر در قرآن. (۱۰۱۸۲۱۲)

پیشینه

در آیین زرتشت، دختر از پدر خویش، نصف سهم پسر را به ارث می‌برد. و دختر از مادرش، برابر با سهم پسر، ارث خواهدبرد. (۷۶۷۶۱۹) و در دین مسیح، سهم پسر و دختر از ترکه، برابر است. (۷۶۷۶۱۷)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

درصورتیکه ورثه متوفی، منحصر به کلاله امی باشد؛ درصورت واحد بودن، یک ششم ماترک را به فرض می‌برد؛ و بقیه را به قرابت، و درفرض تعدد کلاله امی، یک سوم را به فرض می‌برند؛ و مابقی رابه قرابت. (۳۶۱۳۰۸) و درصورتیکه ورثه متوفی، منحصر به یک خواهر ابی باشد؛ وی نصف ترکه را به فرض، و مابقی را به رد خواهدبرد. (۲۷۱۳۴۱) (۳۷۲۵) و درصورت وجود فرزند برای متوفی، پدر او فرض بر بوده؛ و درغیراینصورت، قرابت بر است. (۳۷۲۲)

مستندات فقهی

آیه ۱۷۶ سوره نساء «یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللَّهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَکَ وَهُوَ یَرِثُهَا إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهَا وَلَدٌ فَإِنْ کَانَتَا اثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَکَ وَإِنْ کَانُوا إِخْوَةً رِجَالا وَنِسَاءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأنْثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» برخی اشخاصی را که گاه به فرض، و گاهی هم به قرابت، ارث می‌برند؛ برشمرده است. (۲۸۹۲۲۹)