ماده ۹۳۹ قانون مدنی

در تمام موارد مذکوره در این مبحث و دو مبحث قبل اگر وارث خنثی بوده و از جمله وراثی باشد که ذکور آن‌ها دو برابر اناث می‌برند، سهم‌الارث او به طریق ذیل معین می‌شود:

اگر علائم رجولیت غالب باشد سهم‌الارث یک پسر از طبقه خود و اگر علائم اناثیت غلبه داشته باشد سهم‌الارث یک دختر از طبقهٔ خود را می‌برد و اگر هیچ‌یک از علائم غالب نباشد نصف مجموع سهم‌الارث یک پسر و یک دختر از طبقهٔ خود را خواهد برد.

توضیح واژگان

خنثای آشکار، یعنی کسی که هر دو علائم رجولیت و اناثیت، در او غالب است. (۷۷۸۰۳۸) و به کسی که علامت‌های هریک از دو جنس، بر جنس دیگر، در او غلبه دارد؛ خنثای آشکار گویند. (۳۸۹۷۰)

خنثای ذکر، خنثایی است که میل او، به سمت طبع مردان است. (۱۰۳۲۰۲۹)

به خنثایی که تعیین مرد یا زن بودن او، ممکن نیست؛ طبیعت ثالث گویند. (۸۳۸۰۷)

به نصیب قانونی وارث از ترکه مورث، سهم الارث گویند. (۸۳۳۱۲)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

خنثی به سه شکل ظهور می‌یابد: اول اینکه شخص، دارای آلت تناسلی مردان و زنان است. دوم اینکه شخصی، دارای آلت تناسلی زنان، به همراه سوراخ ادرار باشد؛ سوم اینکه، انسانی از آلت مردانه و سوراخ ادرار، برخوردارباشد. (۴۲۷۵۴۵) لذا وجود هر دو علائم ذکوریت و اناثیت در یک شخص را، در دسته تعارض دو دلیل، محسوب نموده‌اند. (۴۳۹۶۶۵) اما ممکن است خنثی، در دسته وراثی باشد که مرد یا زن بودن آنها، تأثیری در تعیین میزان سهم الارث ندارد. مانند اخوه امی، که در هر صورت، حصه آنان از ترکه، مساوی است؛ که دراینصورت دیگر، نیازی به اجرای مفاد این ماده نمی‌باشد. (۲۶۵۶۷۷)

مستندات فقهی

حضرت علی، درمورد خنثی اینگونه حکم نمودند: چنانچه بول، از هر دو آلت مردانه و زنانه خنثی خارج شود؛ هر آلتی که زودتر، ادرار از آن، بیرون آمده؛ تعیین‌کننده جنسیت است؛ و اگر تا زمان مرگ، از هیچ‌یک از آلت‌های او، بول خارج نشود؛ نیمی از سهم مرد، و نیمی از سهم زن را، به ارث می‌برد. (۱۲۷۰۲۴۸)

سوابق فقهی

ممکن است بتوان با دیدن علاماتی نظیر خروج خون از فرج، یا روییدن محاسن در صورت، نسبت به جنسیت خنثی اطمینان حاصل نمود؛ درغیراینصورت حکم خنثای مشکل را دارد. (۱۳۸۲۷)

مصادیق و نمونه‌ها

• اگر متوفی، دارای یک دختر و یک فرزند خنثی بوده باشد؛ دو سهم به دختر، و سه سهم به خنثی خواهد رسید. (۵۲۱۴۶)
• اگر متوفی، دارای یک پسر و یک فرزند خنثی بوده باشد؛ دراینصورت ترکه او، به هفت قسمت تقسیم گردیده؛ سه قسمت آن، سهم خنثی بوده، و چهار قسمت دیگر، به پسر وی اختصاص می‌یابد. (۹۵۸۳۷)