ماده ۱۰۰ قانون مدنی

اگر مجرای آب شخصی، در خانهٔ دیگری باشد و در مجری خرابی به هم رسد به نحوی که عبور آب موجب خسارت خانه شود مالک خانه حق ندارد صاحب مجری را به تعمیر مجری اجبار کند بلکه خود او باید دفع ضرر از خود نماید چنانچه اگر خرابی مجری مانع عبور آب شود مالک خانه ملزم نیست که مجری را تعمیر کند بلکه صاحب حق باید خود رفع مانع کند در این صورت برای تعمیر مجری می‌تواند داخل خانه یا زمین شود ولیکن بدون ضرورت حق ورود ندارد مگر به اذن صاحب ملک.

پیشینه

این ماده در حقوق فرانسه، فاقد پیشینه است.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

حق ارتفاق، به سه نوع ارضی، شخصی، و تیولی قابل تقسیم است.

مخارج استیفای از حق، و فراهم نمودن مقدمات آن، بر عهده ذیحق بوده؛ و نمی‌توان چنین هزینه‌هایی را، به شخص دیگری تحمیل نمود.

در این ماده، دو ضرر متعارض وجود دارد؛ که ساقط می‌گردند؛ و دیگر دلیلی برای اعمال قاعده لاضرر باقی نمی‌ماند؛ و قاعده سلطنت، قابل اجرا خواهدبود. به عبارتی دیگر، حق مجرا در ملک دیگری، به زیان مالک بوده؛ و از طرفی، خرابی مجرا هم، به زیان صاحب حق است؛ بنابراین دو ضرر متعارض، با یکدیگر تساقط نموده؛ و هر یک از مالک منزل یا صاحب حق ارتفاق، با استناد به قاعده تسلیط، می‌توانند مبادرت به تعمیر مجرا نمایند.

صاحب مجرا، باید خسارت ناشی از خرابی آن را، به مالک ملک پرداخت نماید. پس حکم این ماده، مبنی بر اینکه نمی‌توان صاحب مجرا را، ملزم به تعمیر آن نمود؛ با ماده ۱۳۲ قانون مدنی در تعارض است. مگراینکه گفته شود رفع مانع، با صاحب حق ارتفاق بوده، و تعمیر مجرا، بر عهده مالک می‌باشد.

رویه‌های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره ۴۷۱۷/۷ مورخه ۱۷/۷/۱۳۸۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، در مواردی که مجرای آب، طبیعی نبوده؛ و بر اثر لوله‌کشی به وجود آمده باشد؛ صاحب مجرا، باید خسارت ناشی از خرابی آن را، به مالک ملک پرداخت نماید.

انتقادات

اینکه صاحب مجرا، جهت تعمیر آن، می‌تواند به ملک دیگری وارد شود؛ به صورت ضابطه ای کلی، در ماده ۱۰۴ قانون مدنی ذکر گردیده؛ و ممنوعیت ورود شخص مزبور، به ملک موضوع حق ارتفاق، در موارد غیر ضروری نیز، در قالب حکمی کلی، در ماده ۱۰۷ قانون مزبور بیان گردیده؛ و نیازی به ذکر اینگونه موارد در این ماده نبود.